Kryzysy marokańskie – świat u progu wojny
Kryzysy marokańskie były typowym przykładem agresywnej polityki międzynarodowej Niemiec, która stała się jedną z przyczyn wybuchu I wojną światowej. Z drugiej strony pozwoliły Wielkiej Brytanii i Francji przezwyciężyć odwieczne antagonizmy i zawiązać tzw. entente cordiale.
Na przełomie wieków terenem wielkiej rozgrywki dyplomatycznej europejskich mocarstw stało się Maroko. Przeciw dominującej na tym terenie pozycji Francji wystąpiły inne potęgi kolonialne, przede wszystkim Wielka Brytania i Niemcy.
Zagrożenie ze strony niemieckiej Weltpolitik skłoniła dwóch odwiecznych rywali do współpracy. W kwietniu 1904 roku Wielka Brytania i Francja podpisały tzw. entente cordiale. Pierwsi uznali protektorat Paryża nad Marokiem, w zamian otrzymując wolną rękę na terenie Egiptu.
Był to duży cios dla spóźnionych w kolonialnym wyścigu Niemców. Młoda potęga, rozpaczliwie chwytała się każdej okazji zdobycia kontroli nad pozostałymi białymi plamami kuli ziemskiej.
W marcu 1905 roku niespodziewanie do Tangeru zawinął cesarz Wilhelm II. Wygłosił tam przemówienie, w którym stwierdził: ”Przedmiotem mojej wizyty jest powiadomienie wszystkich, że jestem zdecydowany uczynić, co tylko w mej mocy dla obrony interesów Niemiec w Maroku, uważając zarazem sułtana za władcę całkowicie niezależnego, z którym pragnę porozumieć się celem zabezpieczenia tychże interesów”. Cesarz domagał się, na wzór chiński, równości wszystkich państw w dostępie do Maroka. Tym samym zapoczątkował I kryzys marokański.
Międzynarodowa konferencja, mająca załagodzić spór, zebrała się w styczniu 1906 roku w Algeciras. Była to klęska dyplomacji niemieckiej. Stanowcze poparcie interesów francuskich przez Wielką Brytanię i brak zainteresowania Rosji, pochłoniętej wojną na wschodzie spowodowały izolację Niemiec. Konferencja podtrzymała niezależność Maroka i rolę ”francuskiego żandarma”. Pierwszy poważny test trwałości entente cordiale wypadł pomyślnie.
Problem Maroka pozostał jednak nierozwiązany. Bunty przeciw sułtanowi i zamieszki wewnętrzne przyczyniły się do ponownego zaktywizowania Niemiec. W 1911 roku wojska francuskie okupowały stolicę kraju w Fez. Niemcy, uznając wówczas swoje prawo ochrony rodaków, wysłały do portu w Agadirze kanonierkę ”Panther”. Napięcie międzynarodowe sięgnęło zenitu. Żądania rekompensaty terytorialnej spotkały się z mobilizacją brytyjskiej floty wojennej.
Kryzys agadirski formalnie zakończył się kompromisem, w rzeczywistości umacniając pozycję Francji w Maroku. 4 listopada 1911 podpisano porozumienie, w którym Niemcy uznali protektorat Francji nad Marokiem, za co otrzymały część francuskiego Konga o powierzchni ponad 250 tysięcy kilometrów kwadratowych.
mjm
Na przełomie XIX i XX wieku terenem wielkiej rozgrywki dyplomatycznej europejskich mocarstw stało się Maroko. Przeciw dominującej na tym terenie Francji wystąpiły inne potęgi kolonialne, przede wszystkim Wielka Brytania i Niemcy.
Entente cordiale
Niemcy, spóźnione w kolonialnym wyścigu, rozpaczliwie chwytały się każdej okazji do zdobycia kontroli nad białymi plamami kuli ziemskiej. Zagrożenie ze strony niemieckiej Weltpolitik skłoniło dwóch odwiecznych rywali, Wielką Brytanię i Francję, do współpracy. W kwietniu 1904 roku oba kraje podpisały tzw. entente cordiale. Anglicy uznali protektorat Paryża nad Marokiem, w zamian otrzymując wolną rękę na terenie Egiptu.
Wilhelm II w Tangerze
W marcu 1905 roku do Tangeru niespodziewanie zawitał cesarz Niemiec Wilhelm II. Wygłosił tam przemówienie, w którym stwierdził: "Przedmiotem mojej wizyty jest powiadomienie wszystkich, że jestem zdecydowany uczynić, co tylko w mej mocy dla obrony interesów Niemiec w Maroku, uważając zarazem sułtana za władcę całkowicie niezależnego, z którym pragnę porozumieć się celem zabezpieczenia tychże interesów". Cesarz domagał się, na wzór chiński, równości wszystkich państw w dostępie do Maroka. Tym samym zapoczątkował I kryzys marokański.
Konferencja w Algeciras
Międzynarodowa konferencja, mająca załagodzić spór, zebrała się w styczniu 1906 roku w Algeciras. Była to klęska dyplomacji niemieckiej. Stanowcze poparcie interesów francuskich przez Wielką Brytanię i brak zainteresowania Rosji spowodowały izolację Niemiec. Konferencja podtrzymała niezależność Maroka i rolę "francuskiego żandarma". Pierwszy poważny test trwałości entente cordiale wypadł pomyślnie.
II kryzys marokański
Problem Maroka pozostał jednak nierozwiązany. Bunty przeciwko sułtanowi i zamieszki wewnętrzne przyczyniły się do ponownego zaktywizowania Niemiec. W 1911 roku wojska francuskie okupowały stolicę kraju Fez. Niemcy, uznawszy wówczas swoje prawo do ochrony rodaków, wysłały do portu w Agadirze kanonierkę "Panther". Napięcie w stosunkach międzynarodowych sięgnęło zenitu. Niemieckie żądania rekompensaty terytorialnej spotkały się z mobilizacją brytyjskiej floty wojennej.
Kryzys agadirski formalnie zakończył się kompromisem, w rzeczywistości umocnił pozycję Francji w Maroku. 4 listopada 1911 podpisano porozumienie, na mocy którego Niemcy uznali protektorat Francji nad Marokiem, otrzymując w zamian część francuskiego Konga o powierzchni ponad 250 tysięcy kilometrów kwadratowych.
Posłuchaj o przebiegu kryzysów marokańskich w audycji z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej".
mjm