41:05 2021_02_08 21_07_53_PR1_Historia_Zywa.mp3 Czasy panowania Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka (Historia żywa/Jedynka)
Nowy cykl: "Poczet – odnowa: od Leszka do Leszka"
33-letni Jan Olbracht, trzeci syn Kazimierza Jagiellończyka, został królem Polski w 1492 roku, po śmierci ojca. Spośród braci był najbardziej energiczny, ambitny, wojowniczy. Wprawdzie przegrał walkę z Władysławem o tron węgierski, ale wygrał batalię o tron Polski. Osiągnął to dzięki pomocy matki i szlachty, której nadał potem liczne przywileje.
Znawcy biografii monarchy uważają, że Jan Olbracht był najzdolniejszym synem swego ojca. Za jego czasów kształtował się dwuizbowy walny sejm (1493 rok), postępowało jednoczenie ziem polskich, a o zainteresowaniu sprawami Śląska świadczyć może używanie przez władcę tytułu supremus dux Silesiae.
Cieniem na jego panowaniu kładzie się nieudana wyprawa mołdawska skierowana oficjalnie przeciwko Turkom w celu odzyskania dwóch czarnomorskich portów. Dlaczego klęska w tej wyprawie zrodziła powiedzenie: "Za króla Olbrachta wyginęła szlachta?" Czy z jej powodu doszło do najazdu tureckiego na ziemie polskie i odmowy złożenia przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego przysięgi na wierność królowi?
Czytaj także:
Najmniej znany monarcha
Niektórzy historycy są zdania, że Aleksander, czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka, młodszy brat Jana Olbrachta, mógłby nosić przydomek "Zapomniany". Jest najmniej znanym monarchą na naszym tronie, do czego przyczynili się jego przeciwnicy polityczni.
Po śmierci ojca, mając 31 lat, został okrzyknięty przez bojarów wielkim księciem Litwy (1492 rok), co zachwiało w posadach unią polsko-litewską. Tytuł ten był przecież zarezerwowany dla władców Polski. Prowadził trudne wojny z Moskwą. Utracił jedną trzecią swojego terytorium. Ale niebawem, w 1501 roku, dzięki tytułowi księcia Litwy, po śmierci swego brata Jana Olbrachta, został królem Polski, gdyż Polacy chcieli unii z Litwą.
Poprzednicy Aleksandra opierali się na szlachcie. Aleksander jako pierwszy zerwał z tą tradycją i związał się z magnatami, co spowodowało opór szlachty: niepłacenie podatków i brak pospolitego ruszenia, kiedy Polska nękana była najazdami tatarskimi. W 1505 roku, podczas sejmu w Radomiu, szlachta przeforsowała uchwalenie konstytucji Nihil Novi, która władzę ustawodawczą przekazała w jej ręce.
Ocena rządów Aleksandra dzieli historyków. Jedni widzą w nim słabego władcę, drudzy uważają, że starczyło mu rozumu, aby oprzeć się na ludziach wykształconych, takich jak wybitny dyplomata Erazm Ciołek czy prymas, kanclerz wielki koronny Jan Łaski.
Jan Łaski - który także będzie bohaterem audycji - był doradcą władcy i uczestnikiem prac nad konstytucją. Jednocześnie przyczynił się do powstania pierwszego polskiego kodeksu praw - "Statutu Łaskiego". Statut zawierał podstawowe zasady funkcjonowania ustroju i państwa, do którego można było się odwołać.
W audycji "Historia żywa" mówiliśmy o czasach panowania Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka, których życie zbiegło się z działalnością Jana Łaskiego. Jak ich obecność w historii Polski zmieniła nasze dzieje? Zapraszamy do słuchania!
***
Tytuł audycji: Historia żywa
Prowadzi: Dorota Truszczak
Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk, publicysta, nauczyciel akademicki, sowietolog, autor "Dziejów Polski")
Data emisji: 8.02.2021
Godzina emisji: 21.05
kk