"Skazany na zapomnienie". Kim był Wacław Lipiński?

Po wybuchu I wojny światowej, w październiku 1914 roku, wstąpił do Legionów. Używał pseudonimu Socha. W szeregach 5 Pułku Piechoty Legionów Polskich przeszedł jego cały szlak bojowy, uczestnicząc w bitwach pod Łowczówkiem, Konarami i Kostiuchnówką. W czasie kryzysu przysięgowego opowiedział się po stronie Piłsudskiego. Pod koniec października 1918 roku został wysłany do Lwowa, gdzie uczestniczył w walkach o miasto.

W szeregach 5 Pułku Piechoty Legionów uczestniczył w kwietniu 1919 roku w zajęciu Wilna w wojnie polsko-bolszewickiej. Po pokoju ryskim został odkomenderowany na studia na Uniwersytet Jagielloński. Uzyskał stopień naukowy doktora prawa i absolutorium na Wydziale Filozoficznym (z historii) a także dyplom Szkoły Nauk Politycznych.

W 1923 roku został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów administracji. Był referentem oświatowym i wykładał historię w oficerskiej szkole administracyjnej. Jednocześnie publikował pod pseudonimem Gwido w pismach "Naród" i "Głos Prawdy". W 1932 roku został powołany na stanowisko sekretarza czasopisma "Niepodległość", organu Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski. W 1936 został dyrektorem tego instytutu.

W sporach frakcyjnych wewnątrz obozu sanacji po śmierci Piłsudskiego był związany z premierem Felicjanem Sławoj-Składkowskim i płk. Bogusławem Miedzińskim. W 1936 roku habilitował się z najnowszej historii Polski na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W styczniu 1939 roku został przeniesiony w stan spoczynku i awansowany na podpułkownika.

W kampanii wrześniowej 1939 roku początkowo był w Biurze Propagandy Naczelnego Dowództwa, później w Dowództwie Obrony Warszawy. Jako szef propagandy nadawał codzienne komunikaty radiowe przez rozgłośnię Warszawa II. Współpracował z gen. bryg. Walerianem Czumą, dowodzącym obroną stolicy oraz braćmi Starzyńskimi: Stefanem i Mieczysławem. Po kapitulacji stolicy zabezpieczył zbiory Instytutu Piłsudskiego, przenosząc je do Muzeum Belwederskiego.

Po zajęciu Warszawy przez Niemców i aresztowaniu prezydenta Stefana Starzyńskiego wyjechał do Zakopanego. Przeszedł na nartach na Słowację, stamtąd do Budapesztu. Rząd RP na uchodźstwie premiera Władysława Sikorskiego nie zgodził się jednak na jego przyjazd do Francji. Związał się wówczas z Julianem Piaseckim, który z upoważnienia marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego tworzył organizację piłsudczykowską.

Pod pseudonimem Gwido opublikował w 1940 roku broszurę "Wojna polsko-niemiecka 1939 roku", będącą apologią Naczelnego Wodza. Praca wywołała ożywioną dyskusję w podziemnej publicystyce krajowej i na emigracji. Później opublikował broszury: "Polityka zagraniczna Piłsudskiego i Becka" i "Bilans czterolecia 1939–1943". Pod pseudonimem Aleksander redagował pismo "Myśl Państwowa".

Od lutego do maja 1944 roku był więziony przez Gestapo. Po wyjściu z więzienia został odsunięty ze względów bezpieczeństwa od pracy konspiracyjnej, w konsekwencji nie wziął udziału w Powstaniu Warszawskim. Od marca 1946 stał na czele Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej jako przedstawiciel Stronnictwa Niezawisłości Narodowej. 

W 1947 roku został aresztowany i skazany w procesie pokazowym na karę śmierci, zamienioną następnie na dożywotnie więzienie. Osadzony w więzieniu we Wronkach (cela nr 412 w skrzydle "D" o ostrym reżimie) został tam zamordowany 4 kwietnia 1949 roku przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa.. Według ówczesnej wersji popełnił samobójstwo, wyskakując z piętra.

Zapraszamy do wysłuchania audycji, w której można posłuchać m.in. fragmentów wystąpień pułkownika w Polskim Radiu we wrześniu 1939 roku.

***

Tytuł audycji: Eureka 

Prowadzi: Dorota Truszczak

Gość: Wiktor Cygan (historyk, członek Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, wydawca)

Data emisji: 26.08.2020 r. 

Godzina emisji: 19.07

Jedynka/Wikipedia/kk