W kategorii "Najlepsza książka historyczna" wyróżnienie trafiło do Agnieszki Witkowskiej-Krych za publikację "Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim". Dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, przewodniczący kapituły nagrody Piotr Cywiński powiedział, że jest to książka pod wieloma względami wyjątkowa. "Po pierwsze jest to temat dotychczas nieopracowany monograficznie, a - co najważniejsze - dotyka wyjątkowo specyficznego tematu, dzieci - sierot" - dodał. Agnieszka Witkowska-Krych dziękując za przyznanie nagrody powiedziała, że swoją pracą chciała wyciągnąć z cienia i przybliżyć postacie opiekunów oraz dzieci skazane na zagładę.
Wyróżnienia w kategorii "Najlepsza książka historyczna" otrzymali Jadwiga Biskupska za publikację "Survivors: Warsaw under Nazi Occupation" i Adam Rafał Kaczyński za pracę "Sowietyzacja Wołynia 1944-1956".
Z kolei w kategorii "Reportaż historyczny" wyróżniona został książka "Orient zesłańców. Bliski Wschód w oczach Polaków ewakuowanych ze Związku Sowieckiego (1942-1945)" autorstwa Bartłomieja Noszczaka. Reportaż jest opowieścią o losach Polaków zesłanych na Syberię, którzy na mocy układu Sikorski-Majski opuścili łagry by tworzyć polską armię pod dowództwem generała Władysława Andersa i trafili na Bliski Wschód.
Jeden z jurorów, doktor Wojciech Stanisławski, mówił, że książka Bartłomieja Noszczaka jest wyjątkowym świadectwem losów polskich żołnierzy, którzy odkryli nieznany wcześniej świat. "Jego praca opowiada o przekraczaniu granic i nie chodzi tylko o ocalający życie transfer z sowieckich stepów na pustynie i półpustynię. Mówimy o zmianie egzystencjalnej, ocaleniu życia, a zarazem zmiany sytuacji życiowej we wszystkich wymiarach. Trudno sobie wyobrazić większą woltę życiową niż przejście ze statusu łagiernika w żołnierza armii sojuszniczej zajadającego się daktylami" - podkreślił. Bartłomiej Noszczak powiedział po otrzymaniu nagrody, że przez przypadek natrafił na wspomnienia Gustawa Herlinga-Grudzińskiego o Bagdadzie i zafascynował go tamten świat. Historyk podkreślił, że dzięki wspomnieniom, które odnalazł w archiwach, odbył niezwykłą podróż. "Okazało się, że nikt nie napisał zwartej pracy o Polakach, uchodźcach na Bliskim Wschodzie i ich doświadczeniach. To był inspiracja. Nigdy nie byłem na Bliskim Wschodzie, ale gdy pisałem tę książkę, czułem piasek w zębach, to znaczy wspomnienia były tak naturalne, że odbyłem niezapomnianą przygodę i intelektualną podróż" - powiedział.
Wyróżnienie w kategorii "Reportażu historycznego" otrzymał Tomasz Potkaj za książkę "Akwarium. Opowieść o Związku Literatów Polskich w PRL-u". Nagrodą specjalną uhonorowano Zbigniewa Parafianowicza za książkę "Śniadanie pachnie trupem. Ukraina na wojnie". Członek kapituły nagrody Marek Cichocki powiedział, że jest to wyjątkowa książka, bo autor podjął się opisania wojny z wielu poziomów. "Jest to książka bardzo gęsta, ma bardzo wiele wątków, tropów i planów, na których rozgrywają się wydarzenia i naszym zdaniem autor porusza się w tych planach i złożonej materii swojej książki z prawdziwym talentem" - dodał. Zbigniew Parafianowicz mówił, że poleciał do Kijowa jednym z ostatnich lotów, by być świadkiem zbliżających się wydarzeń. "Pierwszego dnia miałem wrażenie, że jestem świadkiem czegoś, co jest przełomowym w wymiarze makro. To, co się wydarzyło w Kijowie 24 lutego, było jasne, że zmienia się świat w taki sposób, w jaki zmieniał się w największych wojnach współczesnych. Tę książkę pisały wydarzenia, ona pisała się sama" - relacjonował.
Wyróżnienia w kategorii Nagroda specjalna otrzymali Paweł Pieniążek za książkę "Opór. Ukraińcy wobec rosyjskiej inwazji" oraz Yeva Skalietska za publikację "You don't know what war is. The Diary of a Young Girl from Ukraine".
Nagrody im. Witolda Pileckiego otrzymują autorzy najlepszych książek naukowych i reporterskich, które ukazały się w 2022 roku po polsku lub po angielsku i dotykają polskiego doświadczenia dwóch totalitaryzmów. Wyróżnienie jest przyznawane w trzech kategoriach: Naukowa książka historyczna, Reportaż historyczny i Nagroda specjalna.
Partnerem Nagrody jest Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
IAR/PP