- Polska Nagroda im. Sérgio Vieira de Mello - Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka została ustanowiona z inicjatywy Stowarzyszenia Willa Decjusza w roku 2003. Zgodę na ustanowienie nagrody wyraziła matka Sergio, Gilda Vieira de Mello.
- Laureatów w dwóch kategoriach: osoba i organizacja pozarządowa przyznaje Kapituła, w skład której wchodzą przedstawiciele: Prezydenta RP, Ambasadora Federacyjnej Republiki Brazylii, Ambasadora Królestwa Szwecji w Polsce, Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców, przedstawiciele ambasad i konsulatów, wspierających działania Stowarzyszenia Willa Decjusza w zakresie praw człowieka, Rzecznika Praw Obywatelskich, Fundatorów Nagrody oraz Prezes Fundacji Znak, Przewodniczący i Dyrektor Stowarzyszenia Willa Decjusza.
- Pierwszy raz Nagrodę wręczono w 2004 roku, a laureatami wówczas zostali: Tadeusz Mazowiecki oraz Stowarzyszenie "Jeden Świat". W kolejnych latach Nagrodę otrzymali m.in.: o. Marian Żelazek, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Szewach Weiss, Stowarzyszenie Memoriał oraz Andrzej Przewoźnik czy La Strada – Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu.
W tym roku do Nagrody zgłoszono kilkanaście kandydatur. Wśród nominowanych znalazły się osoby i organizacje z różnych stron świata działające na rzecz pokoju, praw człowieka oraz dialogu religii i kultur. W pracach Kapituły udział wzięli przedstawiciele: Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, Ambasadora Federacyjnej Republiki Brazylii, Ambasadora Królestwa Szwecji w Polsce, Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców, Ministerstw Spraw Zagranicznych, Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezydenta Miasta Krakowa, Konsula Generalnego Stanów Zjednoczonych w Krakowie, Wydawnictwa ZNAK, Fundatorów i Inicjatorów Nagrody oraz Przewodniczący Zarządu i Dyrektor Stowarzyszenia Willa Decjusza.
Decyzją Kapituły, Polską Nagrodę im. Sérgio Vieira de Mello w 2022 r. otrzymali:
· w kategorii Osoba - Serhij Żadan (Ukraina)
"Polska Nagroda im Sergio de Mello, Brazylijczyka, trafia dziś w ręce jego imiennika Serhija Żadana, Ukraińca, którego dokonania i życie są świadectwem postawy jaką prezentował w swoim życiu de Mello. Ta nagroda jest także hołdem dla ludzi, którzy w sytuacji agresji ze strony rewizjonistycznej Rosji stają niezłomnie w obronie godności oraz wolności swojego narodu. To jest także wyrażenie naszej solidarności z Ukrainą, gdzie miałem zaszczyt jako ambasador reprezentować RP. Wiemy, że ludzie tacy jak Serhij Żadan nie ustaną w swoich wysiłkach na rzecz wolności i demokracji, a Ojczyzna Laureata - Ukraina staje się dziś inspiracją dla świata" - mówił w laudacji Jan Piekło, Przewodniczący Stowarzyszenia Willa Decjusza, były ambasador Polski w Ukrainie.
Serhij Żadan to poeta, pisarz, aktywista, tłumacz z języka niemieckiego, członek punkowego zespołu Żadan i Psy. Absolwent i wykładowca ukrainistyki oraz germanistyki w Instytucie Pedagogicznym w Charkowie. Członek grupy Czerwona fira, były przewodniczący Związku Pisarzy Ukraińskich (2000-2004). Jest laureatem wielu nagród, między innymi Bu-Ba-Bu za najlepszy wiersz roku 1998, a także Nagrody Mosty Berlina, Nagrody im. Josepha Conrada, Nagrody im. Hannah Arendt. W październiku 2015 roku otrzymał Nagrodę Literacką Europy Środkowej Angelus za powieść "Mezopotamia". Był nominowany do Międzynarodowej Nagrody Literackiej Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności w II edycji (2010-2012). W tym roku otrzymał tytuł Człowieka roku przyznawany przez "Gazetę Wyborczą" oraz został laureatem Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich. Jego książki były przetłumaczone na wiele języków. W polskich przekładach ukazały się tomy jego wierszy "Historia kultury początku stulecia i inne wiersze", "Drohobycz", "Etiopia" i "Antena" oraz siedem powieści: "Big Mac", "Depeche Mode", "Anarchy in the UKR", "Hymn demokratycznej młodzieży", "Woroszyłowgrad", "Mezopotamia" i "Internat". Mieszka w Charkowie, gdzie od początku wojny rosyjsko-ukraińskiej aktywnie angażuje się w obronę miasta i pomoc jego mieszkańcom: m.in. organizując i wspierając transporty leków, żywności, środków higieny dla ludności cywilnej oraz samochodów dla szpitali walczącego Charkowa.
Laureaci Nagród im. Sérgio Vieira de Mello - Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka: od lewej Anna Sochańska, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Polski w Irlandii, przedstawicielka Centrum na Rzecz Pokoju i Pojednania w Glencree oraz (z prawej) Serhij Żadan - ukraiński prozaik i poeta.
· w kategorii Organizacja pozarządowa - Centrum na Rzecz Pokoju i Pojednania w Glencree (Irlandia)
"Cieszę się, że nagrodę z ramienia Centrum na Rzecz Pokoju i Rojednania w Glencree odbiera dziś Barbara Walshe, wieloletnia przewodnicząca zarządu. Na jej ręce chciałabym złożyć wyrazy uznania i gratulacje dla ciężkiej i owocnej pracy wszystkich pracowników centrum. Glencree odegrało ważną rolę w irlandzkim procesie pokojowym, gromadząc skonfliktowanych w celu prowadzenia poufnego dialogu i pomagając budować relacje ponad podziałami. Oprócz bieżących prac na wyspie Irlandii, Centrum swoją perspektywą i doświadczeniem pomaga innym państwom na świecie w rozwiązywaniu konfliktów" - podkreśliła w swojej laudacji Anna Sochańska, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Polski w Irlandii.
Centrum na Rzecz Pokoju i Pojednania w Glencree to niezależna pozarządowa organizacja założona w 1974 roku w reakcji na konflikt w Irlandii Północnej. Odegrała wówczas ważną rolę w procesie pokojowym, głównie poprzez umożliwienie obu stronom krwawego konfliktu nawiązanie konstruktywnego dialogu oraz zbudowanie relacji opartych na zaufaniu ponad podziałami politycznymi i religijnymi oraz wbrew wzajemnym uprzedzeniom.
"Pokój dla wszystkich" to misja Centrum i główny cel jego działań. Organizacja specjalizuje się w rozwiązywaniu konfliktów, prowadzeniu szerokiego, inkluzyjnego dialogu, mediacjach, negocjacjach oraz edukacji na rzecz pokoju. Centrum w Glencree już od prawie 50 lat realizuje swoje programy koncyliacyjne na 4 kontynentach m.in. w Izraelu i Palestyna, Turcji, Haiti czy w Tajlandii, pracując zarówno z osobami indywidualnymi jak i całymi grupami społecznymi. "Wierzymy w świat, w którym prawa człowieka są chronione, w którym różnorodność jest cenioną wartością, w którym każdy człowiek może żyć godnie, w społeczeństwie opartym na szacunku i równości, wolnym od przemocy i wykluczenia, gdzie konflikty rozwiązuje się pokojowo" - mówią założyciele Centrum. Nagrodę w imieniu Centrum odebrała Barbara Walshe - prezes Centrum w latach 2014-22.
· Nagroda Honorowa - s. Michaela Rak (Polska)
"Przyznana siostrze Michaeli rak Nagroda jest docenieniem bardzo ważnej i potrzebnej w naszych czasach postawy - otwartości na drugiego człowieka i dzielenia się z nim dobrem – bez względu na przeciwieństwa, z wiarą w lepsze jutro. W myśl maksymy samej siostry Michaeli, która lubi powtarzać, że jej tożsamością jest bycie na tak" - mówił w laudacji przedstawiciel Kancelarii Prezydenta RP.
Siostra Michaela Rak z Nagrodą im. Sérgio Vieira de Mello, Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka. Zakonnica ze Zgromadzenia Jezusa Miłosiernego jest założycielką hospicjum w Gorzowie Wlkp. oraz pierwszego hospicjum na Litwie (Wilno). Za swoją posługę, z rąk Andrzeja Dudy, Prezydenta RP otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Jest te
Michaela Rak to polska siostra zakonna, założycielka i dyrektor Hospicjum bł. ks. Michała Sopoćki w Wilnie. Siostra Michaela rozwinęła opiekę hospicyjną, którą objęci są przedstawiciele wielokulturowej Wileńszczyzny. Jest to pierwszy i jedyny tego typu ośrodek na Litwie. Na początku 2020 roku w Wilnie - z inicjatywy Siostry Michaeli Rak - zostało otwarte pierwsze w krajach bałtyckich hospicjum dla dzieci.
Ukończyła studia w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie oraz studia prawnicze na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Od 1984 należy do Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego. W latach 1996-2008 mieszkała w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie była jedną z założycielek, a następnie kierowała Hospicjum im. św. Kamila. Na działalność placówki pozyskiwała środki poprzez kwesty uliczne, koncerty charytatywne oraz akcję Pola Nadziei. Pomagała w zakładaniu hospicjów w Mińsku, Kaliningradzie oraz hospicjum domowego w okolicach Berlina. Za swoją działalność charytatywną otrzymała szereg wyróżnień jak statuetkę św. Krzysztofa w kategorii "Anioł Miłosierdzia nad Wilnem", tytuł Miłosiernego Samarytanina, Nagrodę "Chluba Litwy" z okazji Dnia Odrodzenia Niepodległości Litwy, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości.
****
Laureaci otrzymali statuetkę autorstwa Andrzeja Renesa, dyplom pamiątkowy oraz nagrodę finansową ufundowaną przez Sponsora - Grupę ZUE.
Po Gali odbyła się dyskusja panelowa z laureatami Nagrody, którą poprowadziła dziennikarka Magdalena Rigamonti. Gali towarzyszyło także wydarzenie upamiętniające osobę kijowskiego aktywisty Romana Ratusznego, który jako w czasie wojny w Ukrainie był zwiadowcą i zginął 9 czerwca pod Iziumem w obwodzie charkowskim. Podczas wydarzenia zorganizowana była także zbiórka pieniędzy na wsparcie Sił Zbrojnych Ukrainy.
19 Gala, podczas której wręczono nagrody, odbyła się 20 października 2022 roku w Willi Decjusza w Krakowie.
Mat. pras. / oprac. rk
