Proces w Marmaros-Sziget, czyli Lieberman przeciw Austrii

Kolejne słuchowisko dokumentalne Andrzeja Sowy i Krzysztof Szweda, którzy tym razem przeniosą nas do wydarzeń sprzed blisko stu lat. 8 czerwca 1918 roku na Węgrzech, w miejscowości Marmaros-Szigiet, przed sądem wojskowym rozpoczął się słynny proces legionistów z Polskiego Korpusu Posiłkowego. Zapraszamy do odbiorników w sobotę, 21 stycznia tuż po godz. 17.oo. Reżyseria Waldemara Modestowicza.

9 lutego 1918 roku Austro-Węgry na mocy traktatu zawartego w Brześciu odstąpiły Ukrainie Ziemię Chełmską i część Podlasia. Ten haniebny akt, który wywołał wielkie wzburzenie wśród Polaków, zwieńczone ostrym protestem Rady Regencyjnej, stał się też zarzewiem buntu drugiej brygady Legionów walczących po stronie cesarstwa.

Piechota stacjonującej na Bukowinie formacji pod dowództwem generała Józefa Hallera sforsowała po ciężkich bojach pod Rarańczą w nocy z 15 na 16 lutego trzy linie okopów austriackich i ponad 1500 żołnierzy dołączyło do polskich oddziałów na Ukrainie. Niestety, artyleria i tabory nie zdołały przedrzeć się przez zasieki. Pojmanych około 1800 oficerów i szeregowców Austriacy internowali w obozach na Węgrzech i rozpoczęli intensywne, trwające prawie cztery miesiące śledztwo. Nie odważyli się jednak postawić ich przed sądem doraźnym. W rezultacie większość internowanych wysłano na front włoski. Kilku zdołało zbiec. Zaś 113 uznanych za prowodyrów postawiono przed sądem wojskowym.

Proces rozpoczął się 8 czerwca 1918 roku w Marmaros-Sziget na Węgrzech. Prokurator, Ukrainiec kapitan Włodzimierz Ustianowicz zarządał dla 102 oskarżonych o dezercję obywateli austriackich kary śmierci, a dla poddanych rosyjskich dożywocia. Sądowi przewodniczył generał Alfred Rettich. Posiedzenia prowadził sędzia kapitan Franciszek Bartak, z pochodzenia Niemiec, wspomagany przez czterech sędziów. Oskarżonych broniło siedmiu adwokatów, sześciu Polaków i jeden Węgier. Pierwsze skrzypce grał wśród nich Herman Liebermann, wówczas poseł do parlamentu austriackiego wybitny przedstawiciel palestry w międzywojennej Polsce.

Proces w Marmaros

Scenariusz: Andrzej Sowa, Krzysztof Szwed

Reżyseria: Waldemar Modestowicz

Realizacja akustyczna: Maciej Kubera

Opracowanie muzyczne: Tomasz Obertyn

Obsada:

Adam Ferency – Narrator

Krzysztof Gosztyła – Generał Alfred Rettich, przewodniczący sądu

Przemysław Bluszcz – Kapitan Franciszek Bartak, sędzia

Piotr Grabowski – Włodzimierz Ustianowicz, prokurator

Mariusz Bonaszewski – Herman Lieberman, obrońca

Kamil Kula – Roman Górecki, oskarżony

Wojciech Żołądkowicz – Norbert Okołowicz, oskarżony

Piotr Bajtlik – Ksiądz Józef Panaś, oskarżony

Piotr Ciołkosz – Włodzimierz Zagórski, oskarżony

Andrzej Blumenfeld – Generał Zygmunt Zieliński

Miłogost Reczek – Major Albin Schagel

***