Kompleks polski

Posłuchaj fragmentów jednej z najgłośniejszych powieści Tadeusza Konwickiego, która czekała na oficjalne wydanie przez 12 lat

Adam Ferency

Foto: Wojciech Kusiński/Polskie Radio

Napisany w 1976 roku, złożony i po interwencji cenzury wycofany z wydawnictwa "Czytelnik" stał się jedną z pierwszych książek opublikowanych w drugim obiegu. Od razu zyskał sobie duże uznanie odbiorców. Nie tylko dlatego, że zawierał przenikliwą diagnozę peerelowskiej rzeczywistości i kształtujących ją politycznych i obyczajowych mechanizmów. Był przede wszystkim zapisem stanu zbiorowej świadomości, katalogiem podświadomych lęków, przeczuć i tęsknot zniewolonego społeczeństwa.

Tadeusz Konwicki - pisarz o skomplikowanej biografii politycznej (udział w konspiracji wileńskiej, potem zaangażowanie po stronie systemu stalinowskiego, wreszcie odejście z PZPR) opisuje w tej powieści kolejkę ludzi oczekujących w Wigilię na dostawę złotych obrączek z ZSRR. Dostawa się pojawia, ale nie ma w niej obrączek, tylko radzieckie samowary oraz losy umożliwiające zwycięzcy wyjazd do "ojczyzny proletariatu".

W kolejce tej znajdujemy cały przekrój społeczeństwa lat 70.: jest "Konwicki", jest człowiek, który miał na nim wykonać wyrok za zdradę, jest oprawca tegoż, jest wiele osób poprzebieranych, które na początku zdają się być kim innym niż za chwilę. Stojąc w kolejce, piją, rozmawiają. Niektórzy czekają na wigilijny cud.

"Kompleks polski" czytał Adam Ferency.