Podróż do Puntu

Powstała pełnowymiarowa replika statku sprzed 3800 lat.

Cheryl Ward, profesor antropologii z Uniwersytetu Stanowego na Florydzie wraz z międzynarodową grupą archeologów, cieśli okrętowych i żeglarzy zbudowała pełnowymiarową replikę statku sprzed 3800 lat. Zespół zwodował statek i wyruszył nim na Morze Czerwone, by odtworzyć podróż starożytnych Egipcjan, jaką odbywali oni do kraju zwanego Punt.

Głównym sposobem transportu dla starożytnych Egipcjan była żegluga Nilem. Od wylewów życiodajnej rzeki zależało nie tylko powodzenie w plonach, ale była ona także główną arterią transportową starożytnego Egiptu. Naukowcy do niedawna zastanawiali się, czy był to jedyny sposób żeglugi. Uważano, że poziom wiedzy o morzu starożytnych Egipcjan nie był wystarczający, by mogli oni odbywać długodystansowe podróże morskie. Opiniom tym przeczyły jednak inskrypcje znajdowane u wybrzeży Morza Czerwonego, np. na zużytych wapiennych kotwicach pochodzących z czasów XII dynastii, które wyraźnie sugerowały znaczenie Wadi Gawasis jako portu, z którego odpływano do Puntu.

To, że Egipcjanie odbywali wyprawy do Puntu, jest niezaprzeczalne, ale cały czas trwa dyskusja na temat dokładnej lokalizacji tej krainy oraz dokładnego sposobu, w jaki tam docierano. Wiadomo także, że Egipcjanie organizowali wyprawy do tego kraju przynajmniej od czasów 5 dynastii. Z Puntu przywożono między innymi kadzidło, kość słoniową, heban, czy skóry egzotycznych zwierząt. Wątpliwości odnośnie opanowania sztuki żeglugi morskiej przez starożytnych Egipcjan spowodowały, że próbowano lokalizować Punt na południu półwyspu Synaj. Ten pogląd został jednak odrzucony i obecnie sugeruje się, że Punt mógł znajdować się w Somalii lub Erytrei.

Egipskie statki pełnomorskie

W 2006 roku odkryto najstarsze pozostałości po statkach morskich w sztucznie wykutych grotach w Wadi Gawasis na skraju egipskiej pustyni. Wykopaliska prowadzone przez Uniwersytet w Neapolu i Uniwersytet Bostoński, a kierowane przez Rodolfo Fattovicha i Kathryn Bard, przyniosły efekty w postaci elementów statków datowanych na czasy od V do XVIII dynastii.

Courtesy of Cheryl Ward.

Okazało się, że Egipcjanie używali grot w Wadi Gawasis do montowania i demontowania statków zbudowanych z desek z drewna cedrowego, a także do przechowywania kamiennych kotwic i lin aż do następnej ekspedycji. Niepokoje społeczne i niestabilność polityczna, jaka nastąpiła po okresie Średniego Państwa (2040-1640 p.n.e.), prawdopodobnie spowodowała wstrzymanie wypraw na jakiś czas, a groty zostały zapomniane. Ward, pracująca jako główny archeolog morski ekspedycji w Wadi Gawasis, ustaliła, że drewniane deski znalezione w grocie miały około 4000 tysięcy lat. Dobry stan zachowania drewna pozwolił na uzyskanie wielu wartościowych informacji. Analizując kanaliki wydrążone w deskach przez świdraki okrętowe, badaczka postawiła hipotezę, że statki przetrzymały długą, nawet półroczną podróż.

Rekonstrukcja egipskiego statku

Po odkryciu w Wadi Gawasis, francuska firma Sombrero and Co., zaproponowała Ward udział w filmie dokumentalnym odtwarzającym wyprawę starożytnych Egipcjan do Puntu, śladami królowej Hatszepsut. Badaczka zaprojektowała i nadzorowała rekonstrukcję statku w asyście projektantów okrętów, konsultantów-konstruktorów statków oraz dostępnych na miejscu egiptologów.

Projekt zakładał kilka wypraw do Egiptu w celu przeprowadzenia dokładniejszych badań, wyboru stoczni oraz materiału budowlanego. Ward studiowała między innymi modele starożytnych łodzi oraz reliefy ze ścian świątyni w Deir el-Bahari, gdzie uwieczniona jest między innymi jedna z takich ekspedycji, składająca się z kilku okrętów, które miały nadawać się do dłuższych podróży. Statek został zbudowany między 2 a 15 października 2008 w Rashid (starożytna Rosetta) położonej blisko Aleksandrii w stoczni Hamdi Lahma & Brothers. Statek powstał zgodnie z technikami znanymi starożytnym Egipcjanom, nie użyto np. żadnych gwoździ, a deski były tak zaprojektowane, by pasowały do siebie jak kawałki puzzli. Jednak przy wykonaniu samego materiału potrzebnego do konstrukcji używano nowoczesnych narzędzi, jak np. pił elektrycznych.

Courtesy of Cheryl Ward.

Min Pustyni

Zanim statek został przetransportowany do wybrzeży Morza Czerwonego, został wypróbowany na Nilu. Zanurzono go w rzece, by pozwolić drewnu napęcznieć, zamontowano osprzęt i przetestowano układ sterowy. Tak wykończony statek przetransportowano ciężarówką do wybrzeży Morza Czerwonego. Inaczej niż zrobiliby to Egipcjanie, którzy złożyliby statek nad brzegami morza, wcześniej transportując go w pojedynczych kawałkach przez pustynię. Statek o długości 20 m i prawie 5 m szerokości został nazwany przez Ward, Min of the Desert (Min Pustyni; Min był bogiem płodności, a jednocześnie uznawany był za bóstwo Wschodniej Pustyni).

Egipcjanie żeglowali do Puntu jakieś 800 do 1000 mil z Wadi Gawasis. Jest wielce prawdopodobne, że żeglowali do południowego krańca Morza Czerwonego i wracali wraz z południowym wiatrem. Pod koniec grudnia dwudziestoczteroosobowa międzynarodowa załoga pożeglowała z portu Safaga (oddalony 22 km na południe od Wadi Gawasis) w pierwszy rejs Min of the Desert. Ograniczenia polityczne a także aktywność współczesnych piratów powstrzymały załogę przed opuszczeniem wód Egiptu i podróż zakończyła się po siedmiu dniach, po przepłynięciu około 150 mil. Trwający tydzień rejs dał możliwość nowego zrozumienia umiejętności i pomysłowości starożytnych Egipcjan. Prędkość, jaką statek był zdolny rozwinąć podczas rejsu, zaskoczyła załogę. Okazało się, że był zdolny płynąć z szybkością aż 9 węzłów na godzinę. Przeciętna prędkość wyniosła 5 węzłów na godzinę. Ward uważa, że projekt dowiódł wyjątkowych zdolności Egipcjan na morzu, a prędkość statku oznacza, że podróż musiała trwać znacznie krócej, niż do tej pory sądzono, czyniąc wyprawę do Puntu zdecydowanie prostszą.

[ah]

Na podstawie: Florida State University