Na Kujawach archeolodzy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu odkryli megalit z okresu eneolitycznej kultury amfor kulistych (2700 - 2000 lat p.n.e.).
Eneolit to schyłkowy okres epoki kamienia, kiedy wśród używanych przez ludzi przedmiotów, obok narzędzi z kamienia i kości, zaczynają pojawiać się miedziane ozdoby. Na ziemiach polskich z okresem tym związanych jest kilka kultur – kultura pucharów lejkowatych, z którą wiązane są monumentalne megalityczne grobowce kujawskie, kultura amfor kulistych, która miała inne, charakterystyczne dla siebie megality, i przejściowa kultura ceramiki sznurowej, zwiastująca już epokę brązu, kiedy miedź i jej stop z cyną staną się dominującym materiałem na kontynencie europejskim.
Z drugą z wymienionych kultur, a zatem tzw. amforami kulistymi, związane jest najnowsze znalezisko z Kowala na Kujawach. Archeolodzy natrafili tam także na pochodzące z tego samego okresu grób mężczyzny i pochówek zwierzęcy wraz z towarzyszącym paleniskiem. Konstrukcja megalityczna została zbudowana z kamieni o średnicy przekraczającej pół metra i wadze sięgającej nawet 300kg. - Kamienie ułożono na kształt prostokąta lub wydłużonego trapezu, wykorzystując niewielkie otoczaki jako podkładki stabilizujące większe głazy - tłumaczy dr Grzegorz Osipowicz z UMK w Turuniu, który kierował badaniami.
W pobliżu megalitu naukowcy znaleźli wiele drobnych zabytków m.in. ponad 2 tys. fragmentów ceramiki i jedno całe naczynie, a ponadto 40 wytworów krzemiennych, narzędzia szlifierskie, rozcieracze kamienne, fragment kamienia ze śladami gładzenia wreszcie części kilku zębów zwierzęcych.
Kolejnym znaleziskiem jest wykopany w bezpośrednim sąsiedztwie megalitu owalny grób, który otoczono w eneolicie obstawą z niewielkich otoczaków o średnicy 10-20 cm. Wewnątrz grobu znajdował się dobrze zachowany szkielet mężczyzny ułożony na lewym boku. Archeolodzy znaleźli przy nim również fragmenty szkieletu świni (żuchwę i kości golenia – być może pozostałości darów grobowych). Obok mężczyzny, jak to często się zdarza, leżały naczynia ceramiczne, narzędzia wykonane z kości i szabli dzika, piękna siekierka z krzemienia pasiastego, wiór z krzemienia czekoladowego (za zatem lud, do którego należał zmarły utrzymywał szerokie kontakty handlowe), rozcieracz kamienny oraz bryła ochry, czyli minerału stosowanego w prehistorii bardzo często jako czerwony barwnik.
Na zachód od megalitu archeolodzy odkryli inny pochówek, tym razem zwierzęcy, ze szczątkami trzech krów i towarzyszącym mu paleniskiem. Natrafili też na pozostałości po spalonych belkach tworzących niegdyś skrzynię komory grobowej bądź resztki stosu pogrzebowego.
