2010: rok naukowych ekscentryków

Rok 2010 zapamiętamy jako ten, w którym matematyk Grigorij Perelman odmówił przyjęcia miliona dolarów za udowodnienie hipotezy Poincarego. Inny naukowiec, który lewitował żabę, dostał w 2010 roku Nobla.

Ekscentrykiem roku zostanie rosyjski matematyk Grigorij Jakowlewicz Perelman. W 2003 roku udowodnił on hipotezę Poincarégo (przeczytaj artykuł o hipotezie Poincarego>>>), jeden z najważniejszych problemów w matematyce.

W kończącym się właśnie 2010 roku za to osiągnięcie Instytut Matematyczny Claya przyznał mu jedną z siedmiu Nagród Tysiąclecia, ale matematyk odmówił jej przyjęcia. W marcu wyjaśnił dziennikarzom powód, dla którego odmówił przyjęcia nagrody. Nie zapraszając przedstawicieli mediów do mieszkania, przez zamknięte drzwi oświadczył, iż ma wszystko to, co mu potrzeba i pieniądze nie są mu potrzebne. Stwierdził, że nie jest geniuszem matematycznym, jak to przedstawiają go media, że nawet nie ma osiągnięć, dlatego nie życzy sobie zainteresowania swoją osobą. 

Perelman urodził się w 1966 roku w Leningradzie. Jak sam wspominał: "Ojciec podsuwał mi logiczne i inne matematyczne problemy do rozwiązania (...) Dawał mi dużo książek do czytania, nauczył mnie gry w szachy, był dumny ze mnie”. Był raczej typem samotnika, choć przez kolegów uważany był raczej za sympatycznego. Prócz matematyki interesował się włoską muzyką operową. Po raz pierwszy jego nazwisko stało się sławne w roku 1982, kiedy został zwycięzcą Międzynarodowej olimpiady matematycznej w Budapeszcie zdobywając maksymalną liczbę punktów. Przez wszystkie lata studiów matematycznych otrzymywał tylko najwyższe noty i za swoje postępy w nauce regularnie wyróżniano go stypendium Leninowskim. Jeden z jego nauczycieli, Jurij Burago, tak scharakteryzował młodego matematyka: "Jest sporo studentów o dużych zdolnościach, którzy mówią, zanim pomyślą. Grisza był inny. On myślał głęboko. Jego odpowiedzi były zawsze poprawne. Zawsze sprawdzał bardzo, bardzo starannie. Nie był szybki. Szybkość nie ma znaczenia. Matematyka nie polega na szybkości. Tu chodzi o głębię". Perelman grywa w tenis stołowy, czasem także na skrzypcach. Do 2003 roku był profesorem Instytutu Stiekłowa w Sankt Petersburgu.

Nobla z dziedziny fizyki w 2010 roku otrzymali Andriej Gejm (ur. 1958) i Konstantin Nowosielow (ur. 1974) "za przełomowe eksperymenty dotyczące dwuwymiarowego grafenu". Obydwaj również pochodzą z Rosji.

Historia Andrieja Gejma to dowód na to, że nieprzeciętne umysły chadzają własnymi ścieżkami i nie wszystkie ich pomysły muszą być docenione. W 2000 roku jego praca została nagrodzona Ig Noblem. To "wyróżnienie" spotkało go za magnetyczną lewitację żaby.

Dlaczego żaba latała? Cała materia kosmosu składa się z atomów. Jeśli atom umieścimy w polu magnetycznym, jego części składowe (elektrony i protony) zaczną się zachowywać w sposób nietypowy, próbując sie “przeciwstawić” tej zewnętrznej sile, produkując własne pole magnetyczne. Magnes Gejma wpływał na atomy, z których składała się żaba. Ich własne pole magnetyczne okazywało się na tyle silne, że pokonywało siłe grawitacji i płaz unosił się w powietrze.

W 2000 roku sposób myślenia Gejma został wykpiony, ale w 2010 jego inne odkrycie, niezwykłej formy węgla - grafenu, zostało nagrodzone Noblem. I to chyba najlepsza zachęta dla innych, aby nie zrażali sie niepowodzeniami!

Nietypowe badania to nie tylko domena Gejma. Jak co roku, także i w tym 30 września poznaliśmy laureatów tegorocznych Antynobli.

Przypomnijmy, jakie badania zostały wykpione w  2010 roku: ustalenie, że chorym na astmę pomaga kolejka górska, że przeklinanie łagodzi ból, a nietoperze uprawiają miłość francuską. Komisja z Harwardu, gdzie przyznaje się Ig Noble, „doceniła” także rewolucyjną metodę pobierania próbek smarków wieloryba przy pomocy zdalnie sterowanego helikoptera oraz ekonomiczną teorię głoszącą, że duże przedsiębiorstwa funkcjonowałyby wydajniej gdyby losowo awansowały swoich pracowników. W tym roku przyznano Ig Noble po raz 21.

(ew)