Czytaj także

Astronomowie dostrzegli najstarsze galaktyki

Ostatnia aktualizacja: 18.11.2009 11:55

Amerykańscy astronomowie dostrzegli 22 z najstarszych galaktyk Wszechświata.

Amerykańscy astronomowie dostrzegli 22 z najstarszych galaktyk Wszechświata.

Zdaniem naukowców, jedna z zaobserwowanych galaktyk uformowała się zaledwie 787 milionów lat od Wielkiego Wybuchu! To, jak na warunki Wszechświata, oszałamiająco blisko jego początku. Odkryte właśnie skupiska gwiazd pomogą ustalić, jakie warunki dominowały na tak wczesnym etapie ewolucji Kosmosu.

Astronomowie przyjrzeli się tak zwanej „epoce powtórnej jonizacji materii” – okresowi, w którym zaczęły zaczęły powstawać pierwsze gwiazdy. Badacze uważają bowiem, że przez pierwsze kilkaset tysięcy lat od Wielkiego Wybuchu Wszechświat stanowił gorącą masę, z której nie wydostawało się światło – i właśnie dlatego astronomowie mają kłopoty z obserwowaniem pozostałości tego okresu. Jednak 400 000 lat po Wielkim Wybuchu temperatura Kosmosu zaczęła spadać, a alektrony i ptotony zaczęły tworzyć obojętny elektrycznie wodór, najprostszy z pierwiastków. Zanim minął pierwszy miliard lat istnienia Wszechświata, wodór zaczął formowac pierwsze galaktyki – i to własnie ten okres astronomowie nazywają „epoką powtórnej jonizacji”.

Naukowcy nie wiedzą jednak dokładnie, kiedy rozbłysły pierwsze gwiazdy i czy „powtórna jonizacja” rozpoczeła się nagle, czy stopniowo. Teraz analizą tego fenomenu zajęli się badacze z Pasadeny (Kalifornia). – Szukamy tzw. „znikających galaktyk” – mówi Masami Ouchi, szef ekipy badaczy zgłębiających początki Wszechświata. – Stosujemy coraz bardziej czerwone filtry optyczne, które zwiększają zasięg obserwowanych przez nas fal – wyjaśnia. Ponieważ wszystkie zaobserwowane galaktyki zostały odkryte podobną techniką, naukowcy wnioskują, że pochodzą z tego samego okresu.

Obserwacje prowadzono w latach 2006-2009 i objęto nimi 100 razy większą część nieba niż kiedykolwiek wcześniej. Astronomowie korzystali z teleskopu Subaru na Hawajach o ponad 8-metrowej średnicy zwierciadła. Naukowcy ustalili, że od 800 mln do prawie 1 miliarda lat po Wielkim Wybuchu kształtowanie gwiazd i galaktyk przebiegało znacznie wolniej niż w okresie późniejszym. Niska była też wówczas jonizacja.

- Byliśmy zaskoczeni, że poziom jonizacji był wówczas tak niski, bo przeczyło to teorii ukutej dzieki obserwcjom satelity WMAP – opowiada Ouchi. – Głosiła ona, że rejonizacja rozpoczęła się najpóźniej 600 milionów lat po Wielkim Wybuchu – wyjaśnia. Wygląda tymczasem, że okres 800 mln – 1 miliard lat temu to dopiero wielka jonizacyjna „rozgrzewka”.

Wyniki badań ukażą się w grudniowym numerze czasopisma Astrophysical Journal.

(ew/space.com)

Zobacz więcej na temat: astronomia Hawaje Kalifornia kosmos subaru

Czytaj także

Wszechświat przyspiesza

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2010 14:24

Nie dość, że Wszechświat się rozszerza, to robi to co raz szybciej.

Europejscy naukowcy potwierdzili: nie dość, że Wszechświat się rozszerza, to robi to co raz szybciej. Dane na ten temat pochodzą z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a, który obserwował prawie pół miliona odległych galaktyk.

Zespół Tima Schrabbacka z Leiden Observatory zbadał 446 tys. galaktyk, zaobserwowanych podczas największego przeglądu, dokonanego do tej pory Teleskopem Hubble'a. Przegląd ten, nazwany COSMOS, obejmuje obserwacje 575 sąsiadujących fragmentów nieba. Na ich dokonanie potrzeba było 1000 godzin obserwacji. Dodatkowych danych dostarczyły teleskopy naziemne -wyznaczyły odległość do prawie 200 tys. z badanych galaktyk.

Badacze mierzyli przesunięcie podczerwonego widma galaktyk. Przesunięcie ku czerwieni (redshift) jest skutkiem rozszerzania się wszechświata i stanowi standardową metodę wyznaczania dystansu do odległych obiektów. Astronomowie z Leiden oszacowali także wielkoskalowe rozłożenie materii w kosmosie. Badali zniekształcenia kształtów odległych galaktyk. Powodem tych zniekształceń jest zjawisko tzw. słabego soczewkowania grawitacyjnego. Analiza statystyczna zniekształceń pozwala na wywnioskowanie, z jak silnym polem grawitacyjnym mamy do czynienia, a zatem jaka jest koncentracja materii, powodującej to zjawisko.

O ile grawitacja skupia „zwykłą” materię, o tyle tzw. ciemna materia jest odpowiedzialna za przyspieszenie procesu rozszerzania kosmosu. Okazuje się, że ten drugi proces zyskuje na sile - uzyskane z przeglądu COSMOS wyniki wskazują, że tempo rozszerzania się wszechświata było kiedyś mniejsze. Obserwacyjne dowody na zwiększanie tempa ekspansji wszechświata opublikowały już w 1998 roku dwa niezależne zespoły naukowców. Teraz mamy do czynienia z kolejnym dowodem.

(ew/pap)

Zobacz więcej na temat: astronomia kosmos

Czytaj także

Galaktyka z turbodoładowaniem

Ostatnia aktualizacja: 07.09.2010 07:55

W galaktyce, którą odkryło Europejskie Obserwatorium Południowe wieje tak zwany super-wiatr.

Specjaliści z Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) zaprezentowali zdjęcie galaktyki, w której zachodzą niezwykle intensywne procesy formowania się gwiazd. W galaktyce występuje też "super-wiatr", rozciągający się na dziesiątki tysięcy lat świetlnych.

Nowoodkryta galatyka to NGC 4666. Należy do miejsc szczególnie intensywnego powstawania gwiazd – takie galaktyki określa się w żargonie astronomicznym jako galaktyki typu "starburst". Naukowcy sądzą, że przyczyną owych intensywnych procesów są oddziaływania grawitacyjne pomiędzy NGC 4666, a jej galaktycznymi sąsiadkami. Jedną z nich jest NGC 4668, widoczna na dole zdjęcia.

Jak zaobserwowali astronomowie, z NGC 4666 „ucieka” w kosmos rozległy strumień gazu. Przypuszczalnie dzieje się tak na skutek kombinacji wybuchów supernowych i silnych wiatrów z masywnych gwiazd. Wiatr wypływa z centralnego obszaru galaktyki i ma skalę aż kilkudziesięciu tysięcy lat świetlnych. Widać go jednak tylko w zakresach rentgenowskich i radiowych.

Obserwacje rentgenowskie galaktyki NGC 4666 prowadził teleskop kosmiczny XMM-Newton, a prezentowane powyżej zdjęcie w widzialnej części widma wykonano, aby lepiej zrozumieć naturę obiektów astronomicznych wykrytych na zdjęciach rentgenowskich.

Galaktyka NGC 4666 jest położona 80 milionów lat świetlnych od Ziemi. Jej zdjęcie wykonano instrumentem Wide Field Image zainstalowanym na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Obserwatorium Las Silla w Chile.

(ew/pap)

Zobacz więcej na temat: astronomia Chile kosmos

Czytaj także

Widokówki z Wszechświata

Ostatnia aktualizacja: 24.09.2010 10:07

Kartka z widokiem na Mleczną Drogę lub na Słońce? Takie kartki można już wysyłać.

Foto: Glow Images/East News

Międzynarodowa Unia Astronomiczna, ESO i UNESCO udostępniły darmowe elektroniczne kartki pocztowe z pięknymi zdjęciami kosmosu. Dostępna jest także bezpłatna książka z artykułami popularnonaukowymi napisanymi przez astronomów-bloggerów.

Wśród elektronicznych kartek pocztowych do wyboru są zdjęcia pochodzące z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a oraz z wielkich teleskopów Europejskiego Obserwatorium Południowego ESO. Z kolei książka zatytułowana "Postcards from the Edge of the Universe" (czyli: "Kartki z krańca Wszechświata") to zbiór artykułów popularnonaukowych napisanych przez astronomów-bloggerów piszących w "Kosmicznym Pamiętniku" ("Cosmic Diary").

Każdy z 24 autorów skupił się na jednym zagadnieniu astronomicznym. Wśród poruszonych tematów są: życie w obserwatorium astronomicznym, jak się wybiera miejsce na budowę obserwatorium, meteoryty, dlaczego umieszczamy teleskopy poza Ziemią, nasza gwiazda dzienna Słońce, plamy słoneczne, Układ Słoneczny, astrometria, narodziny układów planetarnych, planety pozasłoneczne, gwiezdne żłobki, jak powstała Droga Mleczna, czarne dziury, soczewkowanie grawitacyjne i inne zagadnienia z badań współczesnej astronomii.

Książka "Postcards from the Edge of the Universe" została wydana przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, Europejskie Obserwatorium Południowe ESO oraz UNESCO.
"Kosmiczny Pamiętnik" to plon Międzynarodowego Roku Astronomii 2009, jeden z głównych projektów tej ogólnoświatowej inicjatywy. Astronomowie z różnych krajów opisywali na nim swoją pracę i życie. Zgromadził wpisy od 60 astronomów z 35 krajów, którzy napisali ponad 1500 blogowych postów. Witrynę odwiedziło 220 tysięcy osób.

Elektroniczną kartkę można wysłać za darmo ze strony www.postcardsfromuniverse.org. Na witrynie jest do pobrania również książka "Postcards from the Edge of the Universe" w postaci pliku PDF. Blog "Kosmiczny Pamiętnik" dostępny jest pod adresem www.cosmicdiary.org.

Zobacz więcej na temat: astronomia kosmos słońce UNESCO

Czytaj także

Najodleglejsza galaktyka

Ostatnia aktualizacja: 23.10.2010 15:05

Astronomowie zmierzyli odległość do najdalszej znanej galaktyki.

Astronomowie z Francji i Wielkiej Brytanii wyznaczyli dystans do najodleglejszej galaktyki we wszechświecie. To pierwsze potwierdzone obserwacje galaktyki, której światło przedarło się przez wczesne "ciemne wieki" wszechświata.

Wyniki badań ukazały się w opublikowanym w czwartek prestiżowym czasopiśmie "Nature".
Wszechświat ma około 13,7 miliardów lat. Gdy ochłodził się po Wielkim Wybuchu, elektrony i protony uległy procesowi rekombinacji i utworzyły gaz wodorowy. Ten okres w ewolucji wszechświata nazywa się "wiekami ciemnymi".

Później nastąpiła era rejonizacji, podczas której światło ultrafioletowe od pierwszych gwiazd spowodowało z czasem wyczyszczenie gazu wodorowego i kosmos stał się przezroczysty dla fal świetlnych. Era rejonizacji trwała od około 150 do mniej więcej 800 milionów, a nawet może do miliarda lat po Wielkim Wybuchu. Zrozumienie jak przebiegały te procesy jest jednym z najpoważniejszych wyzwań współczesnej kosmologii.

Najbardziej odległa galaktyka UDFy-38135539.

W 2009 r. badacze korzystający z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a zaobserwowali kilka bardzo słabych obiektów, które mogą być galaktykami z bardzo wczesnego etapu ewolucji wszechświata, z ery rejonizacji. Aby jednak potwierdzić hipotezę, że to odległe galaktyki, a nie na przykład słabe, chłodne gwiazdy z Drogi Mlecznej, trzeba było zastosować odpowiednio wiarygodną metodę wyznaczenia odległości. Potrzebny był duży teleskop z czułym spektrografem.

Wyznaczenia odległości podjął się zespół naukowców pod kierownictwem Matta Lenherta z Obserwatorium Paryskiego we Francji. Badacze uzyskali specjalny czas obserwacyjny na Bardzo Dużym Teleskopie VLT należącym do Europejskiego Obserwatorium Południowego ESO. Astronomowie wybrali do obserwacji galaktykę-kandydatkę UDFy-38135539, która była jedną z najbardziej czerwonych z całej grupy.

Po wykonaniu obserwacji zespół przez dwa miesiące dokładnie analizował otrzymane wyniki. - Potwierdziliśmy, że galaktyka dostrzeżona wcześniej za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble'a jest najdalszym obiektem zidentyfikowanym jak dotąd we wszechświecie - powiedział Lehnert.

Odkrywcy uważają, że galaktyka UDFy-38135539 ma zbyt małą jasność, aby mogła samodzielnie wyczyścić mgłę wodorową. Wokół niej muszą być inne, mniejsze galaktyki, które wspomogły ten proces.

(ki)

Zobacz więcej na temat: astronomia era Francja kosmos Wielka Brytania