Druga edycja przeglądu filmów „Kogo kręci kino historyczne?” rozpoczyna się dzisiaj w warszawskim kinie Luna. Tym razem zaprezentowane zostaną dokumentalne i fabularne obrazy z różnych krajów, odnoszące się do II wojny światowej. Organizatorem siedmiodniowego przeglądu jest Muzeum Historii Polski.
Wśród 21 filmów stanowiących repertuar przeglądu, znajdują się m.in. dokumentalne i archiwalne produkcje brytyjskie. Nakręcone zostały podczas ostatniej wojny na zamówienie Polskiego Rządu na Uchodźstwie. Dokumentują historię Polaków – żołnierzy i cywilów na emigracji. Zestaw filmów uzupełniają obrazy fabularne wyprodukowane w różnych krajach Europy, odzwierciedlające stosunek tych krajów do tematu II wojny światowej. Po raz pierwszy w naszym kraju zaprezentowany zostanie film „Ucieczka” Kaia Wessela, opowiadający historię grupy mieszkańców Prus Wschodnich uciekających przed armią czerwoną. Premiera telewizyjna obrazu miała miesce w Niemczech w ubiegłym roku, a film zobaczyło do tej pory kilkanaście milionów widzów. Innym godnym uwagi filmem jest obraz Dymitra Meschijewa „Nasi” z 2004 roku. Uznany rok temu za najlepszy film rosyjski, porusza bardzo kontrowersyjny temat kolaboracji ludności ZSRR z niemieckim okupantem. Uczestnicy przeglądu będą mieli okazję zapoznać się także z filmem Agnieszki Holland „Gorzkie żniwa”. Wyprodukowany w Niemczech w 1985 roku, dotychczas był rzadko pokazywany w naszym kraju. Opowiada o losach Żydówki ukrywanej podczas wojny przez polskiego volksdeutscha. Specjalnie na przegląd przygotowany został także irański film dokumentalny z lat siedemdziesiątych „Zapomniane requiem” - Khosrowa Sinaia. Realizowany przez kilkanaście lat obraz, ukazuje historię Polaków, którzy wraz z Armią Andersa trafili do Iranu.
Z Robertem Kostrą - Dyrektorem Muzeum Historii Polski, o drugiej edycji przeglądu filmów „Kogo kręci kino historyczne?” rozmawiał Andrzej Burgoński.
Skąd pomysł na zorganizowanie przeglądu filmów "Kogo kręci kino historyczne?"? Jaki przyświeca cel tej inicjatywie?
Robert Kostro: Pomysł na nasze Muzeum to pokazywanie historii przy pomocy nowoczesnych mediów i apelowanie do współczesnej wrażliwości. Film dokumentalny jest par excellence nowoczesnym środkiem utrwalania i opowiadania przeszłości, natomiast film fabularny stanowi bodaj czy nie najważniejsze medium artystyczne, które popularyzuje historię i wprowadza ją do szerokiej debaty publicznej. Film jest również termometrem zainteresowania opinii publicznej historią. Nie jest przypadkiem, że po 1989 prawie nie powstawały w Polsce obrazy fabularne dotyczące II wojny światowej, natomiast w ubiegłym roku mieliśmy dwie ważne premiery, w tym „Katyń” Andrzeja Wajdy. Podobnie wiele dowiadujemy się o innych narodach śledząc kino światowe. Pokazywany przez nas film „Ucieczka” Kaia Wessela, czy wchodzący na niemieckie ekrany film o Wilhelmie Gustloffie, pokazują zainteresowanie historią u naszego zachodniego sąsiada i przemiany świadomości Niemców, które, co tu dużo mówić, nie koniecznie muszą nam się podobać, ale o których wiedzieć powinniśmy.
Dlaczego w tegorocznej edycji zdecydowaliście się Państwo na temat II wojny światowej?
R.K.: II wojna światowa jest w naszym przekonaniu tematem wciąż żywym w społecznej pamięci. Tak naprawdę II wojna światowa zakończyła się kilkanaście lat temu, w momencie wycofania wojsk rosyjskich z Europy Środkowej i zjednoczenia Niemiec. Dopiero dzisiaj dokonujemy całkowicie wolnych obrachunków z przeszłością, robimy bilans strat i zysków. W moim przekonaniu zarówno ruch pozytywnego zainteresowania naszą tradycją, którego najlepszym przykładem jest Muzeum Powstania Warszawskiego, jak i trudne debaty wokół Jedwabnego i powojennych relacji polsko-żydowskich, przyczyniają się do lepszego poznania naszej przeszłości i zarówno w jej aspektach chwalebnych, heroicznych i wstydliwych. Traktuję je jako komplementarne. Jestem przeciwnikiem takiej postawy, która mówi, że z rozgrzebywania przeszłości nie wynika nic pozytywnego. Wręcz przeciwnie, uważam, że obecny pokój w Europie zawdzięczamy między innymi przemyśleniu, przedyskutowaniu i osądzeniu tego, co było związane z nazizmem, z agresją Niemiec, z holocaustem. Sądzę, że podobny proces odkrycia i poważnej dyskusji na temat komunizmu czeka nas jeszcze z Rosją.
Do kogo głównie skierowany jest przegląd? Do znawców kina, miłośników historii, czy może młodych odbiorców?
R.K.: Przegląd skierowany jest do zróżnicowanego grona odbiorców, zarówno do znawców kina jak i młodych. Myślę, że każdy człowiek, który chce rozumieć współczesny świat, powinien interesować się tego rodzaju tematyką. Historia jest po prostu częścią naszej tożsamości i częścią współczesnej kultury. W ubiegłym roku nasz przegląd przyciągnął dużą publiczność studencką. Jestem przekonany, że podobnie będzie również w tym roku.
Niektóre z prezentowanych filmów poruszają aktualne tematy historyczne, m.in. temat przesiedleń i stosunków polsko-żydowskich. Czego spodziewa się Pan po prezentacji tych filmów? Ożywienia debaty wokół tych problemów?
R.K.: Wydaje mi się, że ta debata jest wystarczająco żywa i nie chcemy dodawać temperatury do tej debaty, natomiast chcielibyśmy poszerzyć zakres przykładów. Szczerze powiedziawszy irytuje mnie ideologizacja debaty czy nieobecność w dyskusji polskiej naprawdę ciekawych filmów czy książek, a rozpalanie się opinii publicznej wokół dzieł czy inicjatyw średniej jakości, wrzucanych przez specjalistów od marketingu. Wolę dyskutować na temat filmów Wessela czy Holland. Myślę, że naszą misją jest po prostu pogłębienie debaty, bez ferowania wyroków historycznych czy artystycznych.
Czy irański film o Armii Andersa, którego premiera odbędzie się po 30 latach właśnie podczas przeglądu, ma szansę rzucić wiele nowego światła na ten fragment polskiej historii?
R.K.: Uważam, że epopeja Armii Andersa i cywilnej ludności, która jej towarzyszyła, jest jednym z najbardziej pasjonujących tematów dotyczących II wojny światowej i dziwię się, że jest tak słabo obecny w polskiej kinematografii. Uważam, że należy go lepiej poznać i promować zarówno w Polsce jak i za granicą. To jest temat, który pokazuje powiązania historii Polski z dziejami innych krajów, w tym tak odległych jak Kazachstan, Iran, Indie, Izrael czy Australia.
Dziękuję za rozmowę.
Projekcje filmowe w kinie Luna rozpoczynać się będą codziennie o godzinie 19:00. Podczas każdego z wieczorów uczestnicy przeglądu będą mieli okazję spotkać się z reżyserami, aktorami, krytykami i dziennikarzami filmowymi. Do Warszawy przybędą: reżyser filmu „Ucieczka” - Kai Wessel i odtwórca głównej roli w filmie „Nasi” Dymitra Meschijewa, ukraiński aktor - Bohdan Stupka. Z widzami spotka się także Agnieszka Holland.
Przegląd zakończy w czwartek (13.03. godz. 18:00) debata panelowa zatytułowana „Długi cień. Dlaczego II wojna światowa wciąż budzi emocje?”. Spotkanie odbędzie się w auli Collegium Civitas w Pałacu Kultury i Nauki.
Andrzej Burgoński
