"Wciąż wierzę, na przekór wszystkiemu, że ludzie są w gruncie rzeczy dobrzy. Nie potrafię budować swego życia w oparciu o chaos, cierpienie i śmierć. Obserwuję, jak świat powoli staje się dziki, czuję nadciągającą burzę. Czuję cierpienie milionów. Mimo to, gdy spojrzę na niebo, podświadomie czuję, że te okrucieństwa się skończą i na ziemię powrócą spokój i ukojenie".
(Anne Frank)
POSŁUCHAJ AUDYCJI WITOLDA MELESA (PR.2) O ANNE FRANK W SERWISIE KULTURA.
Pisany przez kilkunastoletnią Annę Frank dziennik jest niezwykle ważnym, przejmującym świadectwem przeżywania wojny i Holocaustu. Przetłumaczony na ponad 60 języków, cieszy się niezwykłą popularnością na całym świecie, świadcząc o tym, że historia Anny wciąż jest pretekstem do wielu przemyśleń.
Anna Frank urodziła się 12 czerwca 1929 roku w Niemczech w rodzinie żydowskiej, w czasach ostrego kryzysu gospodarczego, za który odpowiedzialnością obarczano Żydów i inne mniejszości narodowe. W tym czasie nasilają się nastroje nacjonalistyczne i w szczególny sposób podkreślana jest szczególna misja narodu niemieckiego. Niezależnie jednak od sytuacji politycznej, dla Anny był to czas szczęśliwy.
W 1933 roku rodzina Frank, w obawie przed prześladowaniami wyjechała do Holandii. Napaść Niemców na Polskę i wybuch drugiej wojny światowej nie wpłynął w żaden sposób na życie rodziny Frank. Sytuacja jednak diametralnie zmieniła się po zajęciu Holandii przez wojska niemieckie w 1940 roku. Wówczas, także tu rozpoczęły się prześladowania Żydów i rodzina Frank przestała być bezpieczna. Kłopoty zaczęły się, gdy w lipcu 1942 roku Margot Frank otrzymała wezwanie do pracy za granicą. Ojciec, za radą zaprzyjaźnionych Holendrów ukrył się w budynku niegdyś należącej do niego firmy. Wraz z rodziną Frank, w oficynie przy ulicy Prinsengracht 263, ukrywała się jeszcze rodzina Van Pels oraz dentysta dr Pfeffer. (W dzienniku Anny nazywają się Van Daan i dr Dussel.) Ukrywającym się pomagali pracownicy biura, dostarczając żywność i przekazując wiadomości ze świata. W 1944 roku w wyniku donosu wszyscy zostali aresztowani przez Gestapo, a następnie wywiezieni do obozów Westerbork i w Oświęcimiu. Anne i jej siostra zmarły w Bergen-Belsen na tyfus tydzień przed kapitulacją Niemiec. Przeżył tylko ich ojciec Otto Frank.
Anna Frank praktycznie przez cały okres ukrywania się (od 12 czerwca 1942 roku do 1 sierpnia 1944 roku) prowadziła swój dziennik. Relacjonuje w nim, dzień po dniu, życie w ukryciu, opisując zdarzenia ważne i te bardziej błahe. Na kartach jej pamiętnika możemy przeczytać o radosnych chwilach ,takich jak wspólne świętowanie urodzin, ale także o sytuacjach kryzysowych, nieporozumieniach pomiędzy domownikami.
Mamy też okazję zetknąć się z wieloma spostrzeżeniami Anny. Pisze ona o swoich obawach i nieustającym niepokoju o przyszłość, lecz jednocześnie ma nadzieję na lepsze jutro. Dziennik to także obraz dojrzewającej dziewczyny, pełnej wewnętrznych rozterek, kształtującej się zarówno pod względem intelektualnym jak emocjonalnym. Jest napisany w formie listów do wyimaginowanej przyjaciółki Kitty. Anna tłumaczy, że stworzyła taką postać, ponieważ nigdy nie miała prawdziwej przyjaciółki, której mogłaby się zwierzyć i zawsze jej brakowało takiej osoby.
Anna początkowo pisała swój dziennik tylko dla siebie, jednak zmieniła zdanie gdy usłyszała apel holenderskiego ministra szkolnictwa na emigracji, o zachowanie wszelkich dokumentów opisujących prześladowania narodu holenderskiego. Anna postanowiła wówczas, że jej dziennik byłby świetnym materiałem na książkę, którą mogłaby wydać po wojnie. Wtedy też zaczęła redagować dotychczasowe notatki, prowadząc nadal swój dziennik.
Pomnik Anne Frank, źr. Wikipedia, zdj. na lic.
GNU.
Dziennik Anny, pozostawiony w kryjówce, odnalazła jedna z osób, która pomagała Frankom – Miep Gies. Przechowywała ona notatki do powrotu z Oświęcimia Otto Franka. Ojciec Anny postanowił spełnić życzenie córki i opublikować zapiski.
Książka składająca się z dwóch dzienników (pierwotnego i tego przerobionego przez Annę) została wydana już w 1947 roku, chociaż ówcześni wydawcy niechętnie publikowali książki dotyczące tematu, o którym wszyscy starają się zapomnieć. Pierwsza wersja została ocenzurowana, zarówno przez wydawnictwo jak i przez Otto Franka. Po pierwsze, pisanie na tematy seksualne nie było wówczas dobrze widziane, dlatego niektóre fragmenty dzienników zostały opuszczone. Po drugie, Otto Frank z uwagi na pamięć swojej żony i innych ukrywających się nie zezwolił na publikację pewnych fragmentów, w których Anna ze szczerością wyrażała swoje, nie zawsze pochlebne opinie na ich temat.
Po śmierci Otto Franka dzienniki zostały przekazane Państwowemu Instytutowi Dokumentacji Wojennej, który z kolei zlecił zbadanie ich autentyczności. Po przeprowadzonej analizie, dzienniki zostały jeszcze opublikowane razem z wynikami badań.
Aż o jedną czwartą obszerniejsze jest wydanie, które ukazało się za sprawą Fundacji im. Anny Frank w Bazylei. Zawiera ono dodatkowe fragmenty, dzięki czemu daje pełniejszy obraz świata Anny Frank.
Ostatnie wydanie dziennika z końca lat dziewięćdziesiątych prezentuje kolejnych pięć stron niepublikowanych dotąd zapisków.
Polskie wydanie po raz pierwszy pojawiło się pod koniec lat pięćdziesiątych (Dziennik Anne Frank, tłum. Zofia Jaremka-Pytowska, PIW 1957). Książka została przetłumaczona z języka niemieckiego, na czym polskie wydanie z jednej strony zyskało, a z drugiej straciło. W bardziej liberalnych wówczas Niemczech wydawnictwo mogło pozwolić sobie na publikację fragmentów, które w Holandii uznano za nieprzyzwoite. Dlatego polska wersja również jest obszerniejsza. Z drugiej strony nie udało się oddać wielu istotnych cech języka i stylu Anny, która świetnie władała holenderskim.
Kolejne wydanie dzienników Anny pojawiło się w Polsce w 1993 roku. Tym razem było to tłumaczenie z języka holenderskiego. Wydanie to jest także obszerniejsze, zawiera dodatkowe 20 listów, a także posłowie mówiące o dalszych losach wszystkich ukrywających się oraz osób, które im pomagały. W 2001 roku w kolejnym polskim wydaniu, dołączono jeszcze 5 stron.
Dziennik Anne Frank cieszy się ogromną popularnością na całym świecie. Wraz z rosnącym zainteresowaniem pamiętnikiem rosło zainteresowanie losami rodziny Frank. W Amsterdamie można zwiedzać muzeum-Dom Anny Frank, w którym ukrywała się jej rodzina. W latach 1995-1996 Dom Anny Frank w Amsterdamie przygotował objazdową wystawę "Anna Frank - historia na dzień dzisiejszy". Przedstawia ona dzieje rodziny na tle historycznym. Wystawa, podzielona na 5 okresów z życia Anny daje obraz ówczesnych wydarzeń politycznych w Holandii i poza jej granicami. Na przykładzie rodziny Frank, możemy dostrzec jak owe wydarzenia polityczne wpływały na stosunki międzyludzkie.
Wystawa ta, podobnie jak książka została świetnie przyjęta również w Polsce. Dzięki współpracy Domu Anny Frank z Centrum Polsko-Niemieckim w Krakowie od 1997 roku wystawa podróżuje po naszym kraju. Zgodnie z edukacyjnymi założeniami jej organizatorów jest pokazywana w wielu szkołach, centrach kultury i muzeach. Dom Anny Frank pragnął stworzyć projekt, w którym główną rolę odgrywa młodzież. To właśnie uczniowie stają się przewodnikami po wystawie, oprowadzają po niej rówieśników i innych gości. Oprócz tego organizują w swoich szkołach wiele dodatkowych przedsięwzięć związanych z tematyką wystawy. Są to przedstawienia teatralne, wieczorki poetyckie, rozmowy ze świadkami historii i wiele innych.
Polscy uczniowie niezwykle zaangażowali się w projekt, a wystawa już od kilku lat cieszy się ogromną popularnością. Historia rodziny Anny jest pretekstem do dyskusji nad poszanowaniem różnorodności kultury, praw człowieka i demokracji. Niezwykła popularność w Polsce zarówno książki jak i wystawy świadczy o tym, że są to tematy wciąż dla nas niezwykle aktualne.
Aleksandra Kubicka
