Maria Pomianowska i Jacek Jackowski o wystawie w Państwowym Muzeum Etnograficznym "Zakochany Chopin. Inspiracje mazowieckie"
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Kredytowa 1
Wernisaż: 17.12.2009, czwartek, g. 18.00
Fryderyk Chopin, wybitny artysta, bywalec europejskich salonów, jak wielu innych XIX-wiecznych kompozytorów szukał inspiracji u Bacha, Mozarta, Händla czy van Beethovena. To, co wyróżniało go spośród rzeszy znakomitych twórców muzyki, to niespotykana wrażliwość na elementy życia codziennego w jego najprostszych przejawach. Chopin zwracał uwagę na to, co banalne i pierwotne w swojej naturze. Wielu mu współczesnych z pewnością postrzegało w ten sposób muzykę ludową, graną na wiejskich weselach czy zabawach. Dla Chopina melodie, których miał okazję słuchać choćby podczas wakacji w mazowieckiej Szafarni, były czymś świeżym, zachwycającym, a przede wszystkim prawdziwym. Z zainteresowaniem przysłuchiwał się tradycyjnym śpiewom i muzykowaniu ludowych kapel. Fascynacja ta znalazła swoje odzwierciedlenie w wielu jego kompozycjach, dzięki czemu styl i brzmienie Chopina stały się rozpoznawalne na całym świecie.
Celem prezentowanej w Państwowym Muzeum Etnograficznym wystawy jest pokazanie powiązań, istniejących pomiędzy tradycją ludową a muzyką Fryderyka Chopina, oraz inspirowanej dziełami kompozytora twórczości artystów z całego świata. Adam Czyżewski, autor koncepcji wystawy i jej kurator zaprosił do współpracy wybitnych specjalistów z Instytutu Sztuki PAN, w tym Ewę Dahlig, a także Marię Pomianowską, liderkę Zespołu Polskiego, kompozytorkę i multiinstrumentalistkę, popularyzującą muzykę Chopina poza granicami kraju. Na wystawie można zobaczyć między innymi tradycyjne instrumenty, na jakich grano na wsi mazowieckiej za czasów Chopina. Obok skrzypiec, cymbałów, basów czy dud – zachowanych do dzisiaj w tradycji polskiej ? prezentowane są również rekonstrukcje instrumentów, które nie przetrwały do naszych czasów, a które wchodziły w skład instrumentarium ludowego w okresie, w którym żył i tworzył artysta. Szczególnie interesujące są suka biłgorajska i mielecka, odtworzone według źródeł ikonograficznych odnalezionych w archiwach, oraz fidel płocka, zrekonstruowana na podstawie znaleziska archeologicznego.
Ważną część ekspozycji stanowią fonogramy prezentujące muzyczne portrety wykonawców z terenu Mazowsza, którzy ucząc się gry ze słuchu od swych mistrzów, powtarzali repertuar obecny na wiejskich zabawach od dziesiątków lat. Prezentowane na wystawie archiwalne nagrania pochodzą ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN. Historia kolekcji nagrań dźwiękowych polskiej muzyki tradycyjnej sięga dwudziestolecia międzywojennego, jednak większość nagrań pochodzących z tego okresu została zniszczona podczas drugiej wojny światowej. Po 1945 roku, dzięki działalności Jadwigi i Mariana Sobieskich, zaczęto szybko odbudowywać zbiory. W latach 1950-1954, podczas Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego, nagrano 46 tys. fonogramów. Na podstawie transkrypcji nagrań powstały i wciąż powstają liczne wydawnictwa płytowe, zawierające źródłowy materiał pochodzący ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN. Jedna z płyt, Te skrzypce pamiętają czasy Chopina, została przygotowana z okazji wystawy prezentowanej w Państwowym Muzeum Etnograficznym. Dzięki archiwalnym nagraniom muzyków urodzonych w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku będzie można poznać klimat dźwiękowy epoki, w której żył Fryderyk Chopin.
Drugi aspekt wystawy to fascynacje i inspiracje muzyków innych kultur twórczością Fryderyka Chopina. Z pewnością wielu zaciekawi zjawisko ponownej transformacji polskich brzmień ludowych, ujętych w ramy utworów sławnego kompozytora, rozpisanych na instrumenty i formy typowe dla innych, tak odległych od naszej tradycji muzycznych – indyjskiej, hiszpańskiej czy japońskiej. Na wystawie można zobaczyć instrumenty o tak egzotycznych nazwach jak santur, kemancze, sarangi oraz posłuchać nagrań, będących fuzją dźwięków różnych światów.
