Muzyczny styl zespołu Babadag Ola Bilińska zdefiniowała na świetnym debiucie, wydanym w 2012 roku przez Lado ABC. W dziele, wykreowanym wówczas przez liderkę i towarzyszących jej instrumentalistów, baśniowy folk, odwołujący się do różnych tradycji, splatał się z elementami szeroko pojętej muzyki alternatywnej czy avant popu,
Nowa płyta, choć nagrana po tak długiej przerwie, jest w pewnym sensie konsekwencją tamtych artystycznych wyborów. W pewnym sensie – zasadnicze znaczenie ma tu bowiem również fakt, że artystka od kilku lat mieszka na Suwalszczyźnie, blisko litewskiej granicy. I właśnie fascynacja litewską kulturą – oraz językiem – stały się główną inspiracją do nagrania tego znakomitego albumu. Jest on efektem naturalnej potrzeby opowiedzenia o tym, co artystkę otacza, o miejscu, w którym się znalazła.
Swego czasu pisał, jakże blisko związany z tymże polsko-litewskim pograniczem, Krzysztof Czyżewski: „Nie byłoby świata, tego zaułka w galaktyce, gdzie możliwa jest miłość, bez małych centrów świata”. A owo centrum „jest gościnne, obejmuje każdego, kto wstąpi do jego wnętrza, i wszystko, czego dosięga jego promień”. Słowa te brzmią niczym zamierzony poetycki komentarz do omawianej tu płyty.
Ola Bilińska jest publiczności dobrze znana, choćby z zespołów Muzyka Końca Lata czy Bye Bye Butterfly, a folkowym słuchaczom przede wszystkim z fantastycznych płyt autorskiego projektu Berjozkele. Jeśli ktoś kojarzy artystkę wyłącznie z tymi ostatnimi krążkami, może być nieco zaskoczony dynamiką i siłą brzmienia niektórych części nowej płyty. Zapewniam jednak, że warto jej posłuchać.
Zachwycająca jest swoboda artystki w żonglowaniu muzycznymi stylami. Zdolność tworzenia własnej, wielobarwnej opowieści w oparciu o inspiracje płynące z wielu różnych stron.
Płyta zaczyna się od potężnego brzmienia niczym King Crimson pół wieku temu, a w końcowych fazach przechodzi w kołyszące, oniryczne nastroje, przywołujące chwilami na myśl dokonania twórców z kręgu minimal music. Tomasz Janas
Po drodze mamy zaś szeroki wachlarz różnych stylistyk, zmiennych nastrojów, tworzących zdumiewająco spójny przekaz. Oczywiście, tym, co nadaje płycie owej spójności, ale i charakteru, jest głos Bilińskiej, jej skłonność, czy słabość, do melodyjnych tematów, ale przede wszystkim ulokowanie tego materiału w przestrzeni spotkania – dialogu między kulturą polską a litewską. To zachwyt litewską tradycją, ze słynnymi sutartines na pierwszym planie, stał się elementarnym natchnieniem dla liderki.
Nazwała płytę „Šulinys” czyli studnia. Składają się na nią opracowania litewskich tematów i autorskie utwory napisane przez Bilińską. Nawet jednak te ostatnie wyraźnie nawiązują do tradycyjnych kontekstów. Ot, choćby najbardziej przebojowy z utworów, „Aitwar”, odwołuje się do litewskiej domowej mitologii czy duchologii.
Artyści zdają się przełamywać granice nie tylko w geograficznym i kulturowym sensie. „Šulinys” to też doświadczanie pogranicza między kulturą a naturą, między tym, co widzialne a duchowe, między racjonalną opowieścią a światem dawnych wierzeń, wreszcie: między folkiem a brzmieniami rockowymi, psychodelicznymi, elektronicznymi. Skoro o rockowych kontekstach mowa, liderka w swym graniu i śpiewaniu, zdaje się kontynuować piękną tradycję kobiet z gitarami od – powiedzmy – PJ Harvey po Annę Calvi. Na tej płycie w jednym utworze śpiewa się po polsku, angielsku, litewsku i nie ma tu cienia dziwności, pretensjonalności. Wręcz przeciwnie: słuchacz ma raczej wrażenie organiczności, kompletności, pełni.
Wspomnieć trzeba wreszcie koniecznie, że nie byłoby tej płyty, gdyby nie udział trzech wspaniałych litewskich wokalistek. To siostry Lauksmina, Raminta i Dominyka Kriščiūnaitė. Polska publiczność może je pamiętać z zespołów Franciszka Szpilmana: Banda Dzeta czy Banda Nella Nebbia – bo także z tym ostatnim, laureatem Grand Prix Nowej Tradycji, siostry koncertowały. Tu dodają litewskiego żywiołu, naturalności, świeżości. Ale przecież i dopełniający aktualnego składu zespołu trzej warszawscy muzycy, jak zawsze znakomity Hubert Zemler, Sebastian Witkowski i Igor Nikiforow, świetnie współtworzą muzyczny świat wymyślony przez Olę Bilińską.
Oczywiście, nie pierwsza to, w kręgu szeroko pojętej polskiej muzyki folkowej, płyta pokazująca fascynację litewską tradycją. Wspomnijmy tu choćby twórczość zespołu Sutari czy Marii Krupowies. Ta propozycja jest jednak bardzo osobna, oryginalna, wyrazista i przekonująca. A przy tym jest to muzyka, która z każdym przesłuchaniem otwiera przed słuchaczem nowe przestrzenie.
Że za mało tu muzyki tradycyjnej i akustycznych instrumentów? Wspomniany Krzysztof Czyżewski pisał: „Małe centrum świata ustanawiane jest w ciągłości tradycji. Nie można zapominać, że to żywa rzeka, a nie strzeżone zbiorniki stojącej wody. Wierność tradycji to nie upamiętnianie, lecz kontynuacja”. Tak samo zdają się rzecz traktować autorzy omawianego albumu.
„Šulinys”
Babadag
AKW Karrot Kommando 2019
Ocena: 4/5
Tomasz Janas
Wykorzystane w tekście cytaty pochodzą z książki Krzysztofa Czyżewskiego „Małe centrum świata. Zapiski praktyka idei”, wyd. Pogranicze, Sejny 2017.
***
Więcej recenzji i felietonów - w naszych działach Słuchamy i Piszemy.
