Tym razem sięgam po płytę, która nowością nie jest. Wydawnictwo ukazało się w maju ubiegłego roku. Jest jednak powód, by przybliżyć je Czytelnikom. To album, który można traktować jako encyklopedię, podróż, medytację i puzzle kulturowe jednocześnie.
Załóżcie słuchawki i zapraszam do… gry!
Constantin Brăiloiu (1893–1958) należy do najważniejszych postaci w historii etnomuzykologii. Rumuński badacz, kompozytor i pedagog, od wczesnych lat 20. XX wieku tworzył jedne z pierwszych nowoczesnych archiwów nagrań terenowych, dokumentując tradycje wokalne i instrumentalne z różnych części świata. Jego prace oraz koncepcje opisujące muzykę jako wspólny, pozalokalny strumień dziedzictwa – wyprzedzały czasy, w których badania terenowe były niemal wyłącznie narodowo zorientowane. Jako współtwórca International Folk Music Council i wieloletni współpracownik Musée d’Ethnographie w Genewie Brăiloiu odpowiadał za budowę archiwów obejmujących Europę, Afrykę, Azję, Polinezję oraz Bliski Wschód. To dzięki jego pracy powstawały kolekcje muzyki Akan i Fon z Afryki Zachodniej, nagrania indyjskie i indonezyjskie, repertuary arabskie i sefardyjskie, a także dokumentacje tradycji francuskich, włoskich czy szwajcarskich. Kompilacja The Archival Recordings of Constantin Brăiloiu, 1913–1953, przygotowana przez londyński label Death Is Not The End, w końcu pozwala usłyszeć tę globalną panoramę w jednym, starannie ułożonym zbiorze.
Death Is Not The End od lat specjalizuje się w wydobywaniu archiwaliów, ale w tym przypadku mówimy o czymś więcej niż o reedycji. To wyjątkowo świadoma kuratorska rekonstrukcja archiwum, które od początku było projektowane jako otwarte na cały świat. Kompilacja nie segreguje nagrań według kontynentów czy „folklorów”. Zamiast tego zestawia ze sobą głosy, które pozornie dzieli ocean: lamenty z Rumunii z pulsującymi rytmami Afryki Zachodniej, kołysanki z Alp z wokalizami z Azji Południowej, pieśni obrzędowe z Bałkanów z nagraniami diaspory. W efekcie powstaje atlas dźwiękowy, w którym nie ma jednego centrum — są jedynie krążące wokół siebie tradycje, rezonujące w niezwykłych przestrzeniach podobieństw i przypadkowych pokrewieństw. Label nie poleruje materiału, nie wygładza szumów ani nie ukrywa chropowatości. Wręcz przeciwnie: eksponuje to, co czyni archiwum żywym. Słuchacz ma wrażenie obcowania z surowym materiałem badacza, który przez kilkadziesiąt lat próbował uchwycić to, co wspólne w bardzo odległych od siebie światach.
Muzyka jest ruchem – podróżą ludzi, historii, wyobrażeń
Zróżnicowanie nagrań sprawia, że kompilacja aż prosi się o interaktywne słuchanie. Dlatego proponuję Czytelnikom niewinną, ale angażującą grę: Spróbujmy odgadnąć, skąd pochodzi dane nagranie? Co zdradza język? Rytmika? Charakter pieśni? Ornamentyka wokalna? Czy słyszysz Afrykę, Europę, Azję? A może tropy, które wbrew intuicji prowadzą gdzie indziej? Ta zabawa oswaja z myślą, którą Brăiloiu nosił w swoich notatkach przez dekady: muzyka jest ruchem – podróżą ludzi, historii, wyobrażeń. Nie zna granic.
“The Archival Recordings of Constantin Brăiloiu, 1913–1953” to jedna z najpełniejszych dostępnych antologii globalnego archiwum Brăiloiu. Ukazuje go jako badacza świata, a nie tylko regionu. Wytwórnia Death Is Not The End wykonał apracę nie tylko dokumentacyjną, ale interpretacyjną, tworząc wielogłosową, niehierarchiczną mapę dźwięków. Nagrania mają w sobie energię i intymność spotkania z tradycjami, które często istnieją dziś jedynie w archiwach.
Ula Nowak
“The Archival Recordings of Constantin Brăiloiu, 1913–1953”
Death Is Not The End, 2024
Ocena: 5/5
***
Więcej recenzji i felietonów - w naszych dziale Słuchamy.
