Płyta zawiera nagrania dokonane przez Andrzeja Bieńkowskiego, w latach 1983–1986, w kilku miejscowościach z okolic Przysuchy: Przystałowicach, Rdzuchowie, Drzewicy i Nieznamierowicach. Są to zapisy gry wybitnych skrzypków ziemi radomskiej mikroregionu Kajoków: Piotra Gacy (1927–2017), Tadeusza Jednaka (ur. 1924), Józefa Zarasia (1928–1998), Stanisława Ziei (1931–2010) i Józefa Papisa (1931–2019). Tych pięciu artystów było uczniami legendarnego muzykanta — Jana Bogusza z Kamiennej Woli (1918-1945) — przedwcześnie zmarłego skrzypka, po którym nie zostało niestety żadne nagranie. Niemniej jednak, jak pisze Andrzej Bieńkowski: „na wsi do tej pory żywa jest pamięć o nim i o jego ekstatycznej muzyce, mazurkowych improwizacjach, które wprowadzały tancerzy w trans”. Ten styl gry, a także ulubione melodie mistrza — oberki, polki i mazurki — przejęli utalentowani uczniowie Jana Bogusza, których nagrania publikuje Muzyka Odnaleziona.
Jan Bogusz – genialny skrzypek, zmarł mając zaledwie 27 lat, w 1945 roku w Kamiennej Woli, małej wiosce koło Odrzywołu w Radomskim. Zostały po nim dwa marnej jakości zdjęcia, żadnych nagrań. Ale na wsi do tej pory żywa jest pamięć o nim i o jego ekstatycznej muzyce, mazurkowych improwizacjach, które wprowadzały tancerzy w trans. Co najważniejsze, Bogusz zostawił po sobie uczniów. To Piotr Gaca, Tadeusz Jedynak, Józef Papis, Józef Zaraś i Stanisław Zieja. Ich gra to mistrzostwo świata. Kojarzy się bardziej z jazzowymi improwizacjami niż z tradycyjną muzyką wsi. Wszyscy pochodzą z mikroregionu Kajoków, jednej z najciekawszych enklaw muzycznych w Polsce. To im poświęcona jest ta publikacja. Andrzej Bieńkowski
Lista utworów
1. Ober Bogusza. Józef Papis skrzypce, Piotr Gaca bębenek, Leon Rek basy 4-strunowe. Przystałowice 1983
2. Ober. Piotr Gaca skrzypce, Józef Papis skrzypce, Leon Rek bębenek. Przystałowice 1983
3. Mazurek. Józef Zaraś skrzypce, Józef Porczek harmonia, Florian Porczek baraban. Nieznamierowice 1986
4. Mazur Pająka. Tadeusz Jedynak skrzypce, Józef Kasiak basy 4-strunowe, śpiew, Józef Kądziela bębenek. Przystałowice Małe 1986
5. Oberek. Józef Papis skrzypce, Jan Kędzierski harmonia, Józef Kędzierski – baraban. Rdzuchów 1988
6. Wiązanka mazurków i oberków. Stanisław Zieja skrzypce, Wacław Rogulski bębenek, Władysław Dembowski basy. Drzewica 1986
7. Mazur od Przystałowic. Piotr Gaca skrzypce, Stanisław Gaca harmonia, Józef Kędzierski baraban. Przystałowice 1985
8. „Poszła Polka żyta żąć”. Tadeusz Jedynak skrzypce, Józef Kądziela bębenek. Przystałowice Małe 1983
9. Józef Zaraś skrzypce, Florian Porczek basy, Jan Malec bębenek. Nieznamierowice 1986
10. Piotr Gaca skrzypce, Stanisław Gaca harmonia, Józef Kędzierski baraban. Przystałowice 1985
11. Mazurek. Józef Papis skrzypce. Przystałowice 1982
12. Józef Zaraś skrzypce, Józef Kądziela bębenek. Podczas Przeglądu Kapel, na przystanku PKS. Przysucha 1985
13. Józef Zaraś skrzypce, Józef Porczek harmonia. Nieznamierowice 1981
14. Tadeusz Jedynak skrzypce, Józef Kądziela bębenek. Przystałowice Małe 1983
15. Piotr Gaca skrzypce, Stanisław Gaca harmonia, Józef Kędzierski baraban. Przystałowice 1985
16. Piotr Gaca skrzypce, Leon Rek basy, Józef Papis bębenek. Przystałowice 1983
17. Ober Witos. Józef Zaraś skrzypce, Józef Porczek harmonia, Florian Porczek baraban. Nieznamierowice 1986
***
Skład jury Fonogramu Źródeł 2018 roku:
Maria Baliszewska – dziennikarka Radiowego Centrum Kultury Ludowej
Anna Borucka-Szotkowska – dziennikarka Radiowego Centrum Kultury Ludowej
Magdalena Tejchma – dziennikarka Radiowego Centrum Kultury Ludowej
dr Weronika Grozdew-Kołacińska – etnomuzykolog, Instytut Sztuki PAN
prof. Piotr Dahlig – etnomuzykolog, Instytut Muzykologii UW
Werdyktem jury nagrodę specjalną w wysokości 2500 zł otrzymuje Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu za publikację „Sobiescy – zachowane w dźwiękach”. Jury przyznaje nagrodę za bezcenne wydawnictwo zawierające jedne z najstarszych nagrań dźwiękowych i audiowizualnych, uzupełnione syntetycznymi artykułami z historii badań Jadwigi i Mariana Sobieskich.
Pierwszą nagrodę otrzymuje Towarzystwo dla Natury i Człowieka za publikację „Łuhom, łuhom ponad Buhom. Muzyka tradycyjna Polesia Lubelskiego i jej wykonawcy”, za znakomitą panoramę dźwiękową regionu wzbogaconą wyczerpującymi biografiami wykonawców. Jury wyraża także uznanie dla pełnej pasji pracy Krzysztofa Gorczycy.
Dwie równorzędne drugie nagrody otrzymują:
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk za płytę „Barwy nadpopradzkiej nuty. Nagrania archiwalne tradycyjnych pieśni i muzyki górali nadpopradzkich ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN”. Płyta przedstawia unikatowy przegląd nagrań archiwalnych zrealizowanych podczas Ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego w listopadzie 1952 roku, reprezentujących rzadko obecny w dyskografii polskiego folkloru region Czarnych Górali, oraz
Wydawnictwo Muzyka Odnaleziona za płytę „Pięciu od Bogusza” zawierającą nagrania uczniów legendarnego skrzypka Radomszczyzny Jana Bogusza: Piotra Gacy, Tadeusza Jedynaka, Józefa Zarasia, Józefa Papisa i Stanisława Ziei.
Dwie równorzędne trzecie nagrody otrzymują:
Szamotulski Ośrodek Kultury za płytę „Romuald Jędraszak – portret dudziarza wielkopolskiego” za wyczerpującą dokumentację działalności muzyka i nauczyciela, oraz
Gminne Centrum Kultury im. Jana z Domachowa Bzdęgi w Krobi za płytę „La la gąski na gałązki – muzyczne tradycje dziecięce Biskupizny”. Jury przyznaje nagrodę za ciekawe przybliżenie folkloru dziecięcego regionu Biskupizny.
Ze względu na wysoki poziom i dużą liczbę zgłoszeń do tegorocznego konkursu na Fonogram Źródeł, jury postanowiło przyznać cztery równorzędne wyróżnienia:
Muzeum Zachodniokaszubskiemu w Bytowie za album „Cassubia Incognita Novum” .
Stowarzyszeniu Kulturalno-Oświatowemu „Na Groniach” za płytę „Gajdy z bliska – technika i repertuar”
Miejskiemu Domowi Kultury w Kolbuszowej za publikacje: „Muzykanci z Puszczy Sandomierskiej 4. Jurek Wrona z kapelą” oraz „Katalog V Festiwalu Żywej Muzyki na Strun Dwanaście i Trzy Smyki”.
Stowarzyszeniu Dziedzictwo Podlasia za płytę „Ludowe pieśni religijne z Podlasia cz.II”.
