Aleksander Uniński, muzykalny apatryda

W Polsce uważano go za pianistę rosyjskiego lub amerykańskiego, w Rosji – za Polaka. Aleksander Uniński zwyciężył na II Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie jako bezpaństwowiec.

Aleksander Uniński podczas II Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie

Foto: NAC

Aleksander Uniński swoją światową karierę rozpoczął w 1932 roku, od zwycięstwa na II Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Jako bezpaństwowiec. W Polsce uważano go za pianistę rosyjskiego lub amerykańskiego, w Rosji – za Polaka. Tymczasem korzenie Unińskiego są polsko-rosyjsko-ukraińskie. Natomiast swą edukację muzyczną pianista odbywał w Kijowie, następnie w Paryżu.

„[…] już po pierwszych taktach Sonaty zapowiada się jako muzyk i artysta pewny. Proporcje tonu, nasilenie doskonale utrzymane, miara i smak nie zawodzą nigdzie. Tempa nie wloką się […], lewa ręka nie śpi, unerwienie polifoniczne wychodzi na jaw” – pisała o Uninskim prasa podczas konkursowych potyczek. Profesor Karol Stromenger stwierdził wówczas: „Lekko i z precyzją mkną Etiudy, […] wytworna prostota cechuje Mazurki […] Polonez jest w duchu utrzymany. Oto Chopin nie pogromcy fortepianu, ale Chopin bardzo chopinowski”.

• Przeczytaj także: Pianiści rodem ze Lwowa i Kijowa

W ludowej części audycji słuchaliśmy opowieści o zabawach wiejskich i weselach Kapeli Braci Tarnowskich z Domaniowa, wybitnych interpretatorów ludowych mazurków z regionu radomskiego. Kapela zagrała przeszło pięćset wesel, w ich repertuarze, poza oberkami i polkami, znajdowały się także tańce miejskie: fokstroty, rumby i tanga.

Adam, Józef i Stanisław od 1968 roku tworzyli jedną z najlepszych kapel weselnych na Radomszczyźnie. Byli także mistrzami obrzędowych weselnych teatrów. Ich ojcem był znany skrzypek Antoni Tarnowski z Marysina, a matką – świetna śpiewaczka Marianna z domu Mika. Muzykowaniem jako rodzinną tradycją (wziętą od pradziadka) bracia zajmowali się od lat szkolnych, już w wieku 13-14 lat, kiedy to zaczęli występować jako kapela rodzinna. W latach 90. XX w. pojawiły się instrumenty elektroniczne i wyparły muzykę ludową. Coraz bardziej odchodziła w zapomnienie, wtedy też kapela zakończyła granie po weselach.

Przeczytaj także:

Kapela Braci Tarnowskich z Domaniowa

- Całe nasze rodzeństwo wychodzi z rodziny muzykalnych. Tatuś chciał grać koniecznie, ale mu mama tatusia nie dawała. Tatuś trochę sobie na skrzypcach zagrał. Ale byli z tatusia i mamusi strony wujkowie, muzykanci. I to tak wszystko po kolei idzie. Od kogo się uczyłem? Przede wszystkim, to myśmy się nie uczyli! Wujek to powiedział, że myśmy sami się nauczyli. Tylko była ta podpora, że brat Stanisław, to pierwszy wziął skrzypce – wspominał Adam Tarnowski – A później, jak bat już grał, to żeby sobie potańczyć, to Adasia wziął, żeby grał. I tak się nauczyłem grać. I takie było nasze życie, bardzo dużo było muzyków we wsi. I w rodzinie! Tatuś nasz, rzemieślnik cały dzień śpiewał! Jedną melodię skończył, drugą zaczynał. I te melodie utkwiwały w uszach!

A jak wyglądała weselna zabawa? Dość powiedzieć, że gdy Tarnowscy wyjechali na wesele w sobotę o 10.00 to wracali w poniedziałek po 20.00. Grali niemalże bez przerwy. Dopóki ktoś się nie zlitował: „przecież te muzykanty nie wytrzymają. Trzeba im dać jeść”! Niemniej bracia Tarnowscy zawsze mieli siłę na odgrywanie teatru weselnego – gagów, niekiedy złośliwych, zawsze wprawiających weselników w doskonały humor.

• Przeczytaj więcej: O niezwykłych teatrach weselnych braci Tarnowskich

W audycji wysłuchaliśmy chopinowskich mazurków w wykonaniu (z 1932 roku) Alexandra Unińskiego, amerykańskiego pianisty, pochodzenia Ukraińskiego urodzonego w Kijowie. W jego wykonaniu także wybrane mazurki z płyty „Chopin récital de piano par Alexandre Uninsky 1956”.

Nie zabrało także tradycyjnych melodii ukraińskich: pieśni w wykonaniu Mychaiło Chaja oraz zespołu Dziczka. 

***

Tytuł audycji: Chopin na ludowo

Prowadził: Kuba Borysiak

Wywiad przeprowadziła: Klaudia Baranowska

Data emisji: 23.03.2022

Godzina emisji: 20.00