Karel Čapek – pisarz i człowiek dużego formatu

- Życie Čapka było krótkie, krótkie, ale intensywne - znawca literatury czeskiej Aleksander Kaczorowski. - Dzisiaj jest tak, że na Čapka patrzy się często nie przez pryzmat jego życia, a jego śmierci.

Karel Čapek, PAP/CTK (1.06.2009)

125 lat temu, 9 stycznia 1890 , urodził się Karel Čapek, jeden z najważniejszych pisarzy czeskich XX wieku. - Jego utwory, odpowiadają na pewne wyzwania epoki, a jednocześnie wciąż się bronią - zaznaczał w aud. Hanny Bielawskiej w 2003 roku literaturoznawca Aleksander Kaczorowski.
Zaangażowany politycznie
Jego ojciec był wiejskim lekarzem. Drobnomieszczańskie urodzenie jednak nie przeszkodziło Karelowi w karierze literackiej. Duży wpływ miał na niego jego starszy brat, również pisarz, ale i malarz. Pierwsze utwory bracia pisali nawet wspólnie.
To, co najciekawsze w życiu Karela Čapka zaczyna się po 30. W 1919 roku zostaje dziennikarzem i właśnie w tym zawodzie odnajduje swoje powołanie. Gazeta "Národní listy", w której popada w konflikt z prezydentem Tomášem Masarykiem. Wówczas Čapek rozstaje się z pismem i trafia do "Lidových novin".

Nz: Tomáš Masaryk i Karel Čapek, (1931), aut. nieznany, Wikipedia/dp

W mieszkaniu Čapka regularnie odbywają się spotkania intelektualistów i literatów. Tam też w końcu pojawia się prezydent Tomáš Masaryk. W trakcie kolejnych spotkań powstaje inicjatywa stworzenia książki, wywiadu-rzeki z Masarykiem. W wyniku długotrwałych rozmów powstaje 3-tomowa książka "Rozmowy z Masarykiem". Niestety zaangażowanie się Čapka w politykę nie przynosi mu pozytywnego odbioru. Jego czytelnicy już zawsze będą uważać go za tubę propagandową władzy.

Poszukiwał prawdy
– Čapek był od początku autorem z jednej strony zafascynowanym możliwościami, a z drugiej strony zagrożeniami, jakie niesie współczesna technika – podkreślał Aleksander Kaczorowski. – Potem to się nałożyło na zagrożenia płynące z pewnych ruchów społecznych: odnajdywał je w faszyzmie i komunizmie.
Jednak głównym zagadnieniem, które interesowało Karela Čapka było pojęcie prawdy. Temat ten dominował w jego twórczości prozatorskiej. Usilnie dążył on do poznania prawdy, sprawdzenia tego, ile prawd istnieje i czy mogą się one wykluczać lub uzupełniać. Podejmował tematy uniwersalne, aktualne, osadzone w ówczesnej sytuacji politycznej.
W okresie międzywojennym był najbardziej znanym czeskim pisarzem, ale nie tylko. Głos Čapka odbierany był także politycznie. Kiedy się okazało, że projekt państwa, który ma być demokratyczną ostoją na mapie Europy się nie sprawdza, falę krytyki zaraz po prezydencie Edvardzie Benešu przyjął Karel Čapek.
– Dla niego klęska międzywojennej Czechosłowacji, demokratycznego państwa, z którym tak dalece się utożsamił była czymś, czego on nie potrafił przeżyć – wspominał gość audycji.
W ostatnich miesiącach życia został zaszczuty. Zmarł na zapalenie płuc 25 grudnia 1938.
mb