11 września 1973 w Chile doszło do przewrotu wojskowego. Przywódca junty, gen. Augusto Pinochet obalił socjalistycznego prezydenta Salvadora Allende, który popełnił samobójstwo lub został zamordowany w zbombardowanym i oblężonym pałacu prezydenckim.
Posłuchaj audycji poświęconych postaci Salvadora Allende i relacji Polskiego Radia z Chile skupionych wokół postaci prezydenta.
- Allende wszedł do polityki poprzez swoją działalność społeczną i praktykę lekarską – podkreślała publicystka Jolanta Klimowicz, która znała Allendego osobiście.
Życiorys Allendego potwierdzał stereotyp południowoamerykańskiego socjalisty: wywodzącego się z bogatej burżuazyjnej rodziny, idealisty wrażliwego na problemy społeczne. W 1932 roku założył chilijską partię socjalistyczną. Jego działalność rozbudziła nadzieję lewicującej części społeczeństwa, która nie miała zaufania do radykalnych poglądów komunistów.
- W podróży nosił proste, chłopskie ponczo. Właściwie nie odróżniał się od otoczenia. Jego dojście do władzy było jedyną nadzieją dla tych ludzi - wspominał Edmund Osmańczyk, publicysta, polityk i podróżnik.
Koń trojański wbrew własnej woli
Potrzeba było 16 lat zaangażowania w politykę, by Allende zasiadł w fotelu prezydenckim. W 1970 roku wystartował z ramienia koalicji lewicowej, w skład której weszli socjaliści, liberałowie i komuniści. To ci ostatni okazali się najsilniejszym ugrupowaniem, której de facto przejęło rządy.
- Z chwilą objęcia prezydentury Allende stracił władzę - mówiła Jolanta Klimowicz.
Allende, poprzez partię komunistyczną i życie prywatne (jego córka wyszła za pracownika kubańskiej ambasady), związał się mimowolnie z kubańskim ekstremizmem. Stał się marionetką w rękach komunistów. Był zmuszony do realizacji ich szaleńczego programu politycznego, który w pół roku zrujnował chilijską gospodarkę.
Gwoździem do trumny okazała się nacjonalizacja przemysłu miedziowego. W tym miejscu na scenę tragedii, której głównym bohaterem był Allende, wkroczyli Amerykanie. Doktryna USA zakładała ograniczanie wpływów komunistycznych za wszelką cenę, zwłaszcza w Ameryce Południowej. Stany Zjednoczone, główny importer miedzi, wykorzystały swoje rezerwy strategiczne tego surowca, przyspieszając upadek chilijskiej gospodarki.
Junta Pinocheta
Zaczęły narastać niepokoje społeczne, czego oznakami stały się protesty, strajki, szykanowanie opozycji i ataki terrorystyczne ugrupowań prawicowych. Sytuację wykorzystał Augusto Pinochet. Generał stanął na czele wojskowej junty, która doprowadziła do obalenia prezydenta. Allende stwierdził, że prędzej zginie, niż złoży urząd. Tak też się stało.
Pinochet rozpoczął rządy terroru, krwawo rozprawiając się z chilijską lewicą. Jednocześnie wprowadził liberalne reformy gospodarcze, które doprowadziły do odbudowy gospodarki państwa, określane mianem "chilijskiego cudu gospodarczego".
- Pinochet ocalił Chile, ocalił najbardziej brutalnymi środkami, ale wojny domowej nie prowadzi się inaczej – chłodno konkludował prof. Paweł Wieczorkiewicz. – Allende był biednym, nieszczęśliwym, wykorzystanym człowiekiem, który służył złej sprawie.
bm
