Władysław Herman. Marionetka w ręku swojego palatyna?

Władysław Herman został potraktowany przez Galla Anonima po macoszemu. Kronikarz nie pisze o nim wiele, a to, co wymienia, nie stawia brata Bolesława Śmiałego w najlepszym świetle. W cieniu monarchy ukrywała się postać być może ciekawsza od samego księcia – palatyn Sieciech.

Władysław Herman przedstawiony przez Jana Matejkę, źr. Wikimedia Commons/dp

4 czerwca 1102 roku zmarł Władysław Herman, książę polski, który objął władzę po wygnanym bracie – królu Bolesławie Śmiałym. Sporą część swojego panowania opierał się na radach możnowładcy mazowieckiego Sieciecha, o którym dr hab. Grzegorz Myśliwski stwierdził, że: - Przez 20 lat był architektem polityki zagranicznej i wewnętrznej Polski.

Niespodziewany tron

Władysław Herman objął rządy w trudnym dla państwa momencie. Jego brat musiał udać się na wygnanie po zamordowaniu przywódcy opozycji - biskupa Stanisława w 1079 roku. Jak uważa Grzegorz Myśliwski, to właśnie w tym momencie splotły się ścieżki księcia i ambitnego mazowieckiego możnowładcy Sieciecha.

- W upadku Bolesława Szczodrego w 1079 Sieciech odegrał prawdopodobnie najważniejszą rolę (…) musiał tego dokonać prężny organizator i ambitna osobowość, która dążyła do władzy – twierdził Grzegorz Myśliwski w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków".
To również Sieciech, zdaniem historyka, miał maczać palce w prawdopodobnym otruciu Mieszka, syna Bolesława Śmiałego i pomóc Hermanowi przejąć władzę.

Posłuchaj

05:34 sieciech - wszechwładny palatyn władysława hermana ___99_02_iv_tr_0-0_108112827f9aa6e8[00].mp3 Audycja poświęcona Sieciechowi, palatynowi Władysława Hermana i faktycznemu władcy Polski przez 20 lat z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków" Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego. O możnowładcy mówi dr hab. Grzegorz Myśliwski. PR, 8.01.2002)

 

Odziedziczone problemy

Początki panowania Władysława nie należały do najłatwiejszych.

- Musiał on "odbudować" Polskę po wielkich zwycięstwach swojego brata – mówił w audycji Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie" prof. Tadeusz Rosłanowski. - Musiał okiełznać bunt wewnętrzny miejscowej arystokracji (…) i zagrożenie zewnętrzne ze strony dwóch potężnych sąsiadów naraz:  cesarza Henryka IV i czeskiego króla Brzetysława II (…), reorganizował sprawy kościelne, gospodarcze (…) skończył ogromne dzieło budownictwa w zakresie budowy katedr i kolegiat.

Sieciech – możnowładca z Mazowsza

Władzę książę oparł na Mazowszu. Jego siedzibą był Płock. Nic dziwnego, że Sieciech uzyskał tak znaczne wpływy: był wojewodą (palatynem) właśnie w tym regionie: był tak potężny, że bił monetę z własnym wizerunkiem, lokował wsie nazwane swoim imieniem. Historycy do dziś zastanawiają się, czy Sieciech nie chciał przejąć władzy i założyć  własnej dynastii, podobnie jak zrobili to Karolingowie na dworze Merowingów w państwie Franków.

Judyta – żona Hermana, siostra cesarza i… kochanka palatyna?

Zabezpieczenia granic wymagało politycznego małżeństwa. Władysław Herman nie mógł znaleźć lepszej partii: ożenił się z Judytą Marią Salicką, siostrą cesarza Henryka IV. Wcześniej miał dwie żony: Przecławę, z którą miał syna Zbigniewa, oraz Judytę, córkę króla czeskiego, która urodziła mu Bolesława.
Poczynaniami Hermana sterowała jego trzecia żona i właśnie Sieciech. Bliska współpraca spowodowała narodziny plotek o romansie palatyna i księżnej.

Koniec możnowładcy, wycofanie się Hermana

Silna pozycja Sieciecha nie w smak była tak pozostałym możnym, jak ambitnym synom Władysława. W końcu wywarli oni presję na ojca i ten zdecydował się odsunąć palatyna od władzy i wygnać go w 1101 roku. Pozbawiony wsparcia swojego palatyna Herman zdecydował się podzielić kraj między synów: Zbigniewowi przypadła Wielkopolska, Kujawy i Ziemia Łęczycka, Bolesławowi – Śląsk i Małopolska. Sobie Herman zostawił Mazowsze i władzę zwierzchnią.

- Zostawił on państwo w stanie chaosu politycznego, rozwarstwienia społecznego i w stanie ostrej, krwawej rywalizacji między dwoma pretendentami do tronu – podsumowywał prof. Wojciech Fałkowski w audycji Andrzeja Sowy.

Posłuchaj

20:02 władysław herman___721_96_iv_tr_0-0_103535007a4d7b1d[00].mp3 Audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" poświęcona Władysławowi Hermanowi. O bracie Bolesława Śmiałego dyskutują prof. Wojciech Fałkowski i prof. Tadeusz Rosłanowski. (PR, 13.02.1996)

 

Co stało się z ambitnym palatynem? Prawdopodobnie nieroztropnie wrócił z wygnania, został oślepiony i dożył swych dni bez żadnych wpływów.

Jakie znaczenie miało odesłanie przez Władysława Hermana insygniów władzy królewskiej do Cesarstwa? Posłuchaj audycji.

bm