Pakt Trzech. Razem przeciw imperializmowi

10 listopada 1940 roku Wiaczesław Mołotow odrzucił w Berlinie propozycję przystąpienia ZSRR do Paktu Trzech. Tym samym nie doszło do kolejnego, po pakcie Ribbentrop-Mołotow, porozumienia między III Rzeszą a Związkiem Sowieckim. Wojna na wschodzie stała się nieunikniona, a przygotowania do ofensywy ruszyły pełną parą.

Wiaczesław Mołotow i Joachim von Ribbentrop podczas spotkania w Berlinie w listopadzie 1940 roku

Foto: Wikimedia Commons/CC-BY-SA 3.0/Bundesarchiv

Pakt antyimperialistyczny

Pakt trzech kształtował się od połowy lat trzydziestych XX wieku. Dwa reżimy o zbieżnych interesach ideologicznych, III Rzesza Adolfa Hitlera i faszystowskie Włochy Benito Mussoliniego były skazane na sojusz. Trzeci partner, Japonia wprawdzie nie miała nic wspólnego z narodowym socjalizmem, ale istniała zbieżność interesów geostrategicznych.

- Tak naprawdę pakt był skierowany nie przeciwko Związkowi Sowieckiemu, jak to się niektórym wydaje, ale przeciwko Wielkiej Brytanii i jej imperialnym interesom – mówił na antenie Polskiego Radia prof. Paweł Wieczorkiewicz.

Posłuchaj

02:41 postacie i wydarzenia ii wojny światowej (25).mp3 Pakt Trzech - audycja z cyklu "Postacie i wydarzenia II wojny światowej"

 

Włosi pragnęli hegemonii śródziemnomorskiej, Japończycy dalekowschodniej, a Niemcy europejskiej. Na drodze wszystkich trzech stała Wielka Brytania i jej imperium.

27 października 1940 roku w Berlinie podpisano porozumienie, które głosiło, że Japonia respektuje przywództwo Niemiec i Włoch w ustanowieniu nowego ładu w Europie, a Niemcy i Włochy uznają przywództwo Japonii w uregulowaniu na nowo stosunków w Wielkiej Azji Wschodniej. Ponadto przewidywano możliwość dalszego rozszerzenia się wojny z zastrzeżeniem, że sygnatariusze będą "pomagać sobie wszystkimi środkami politycznymi, gospodarczymi i wojskowymi, jeżeli jedno z trzech umawiających się mocarstw zostanie zaatakowane przez mocarstwo niebiorące udziału w wojnie w Europie lub w konflikcie chińsko-japońskim". 

Tym samym podkreślono, że nie chodzi o ZSRR. Była to zawoalowane ostrzeżenie dla neutralnych Stanów Zjednoczonych.

Negocjacje z ZSRR

W listopadzie 1940 roku do Berlina przyjechał Wiaczesław Mołotow. Minister otrzymał od Hitlera propozycję przystąpienia do paktu i skierowania sowieckiej ekspansji w kierunku Oceanu Indyjskiego. Moskwa była jednak zainteresowana przede wszystkim Morzem Bałtyckim i Bałkanami. Do porozumienia nie doszło.

Fiasko rozmów utwierdziło Hitlera w słuszności, co do decyzji o ataku na Związek Sowiecki. 18 grudnia 1940 roku podpisał tajną dyrektywę nr 21. Plan "Barbarossa" wszedł w życie 22 czerwca 1941 roku.

mjm/im