"Grek Zorba" - filozofia na życie

17 grudnia 1964 roku miała miejsce premiera filmu "Grek Zorba"w reżyserii Michalisa Kakojanisa, nagrodzonego trzema Oscarami. Wystarczą pierwsze takty utworu, byśmy rozpoznali w nich muzykę z tego filmu. Finałowa scena tańca na plaży i muzyka Mikisa Theodorakisa zapisała się na stałe w historię kina.

Scena z filmu "Grek Zorba". Na zdjęciu Anthony Quinn i Alan Bates.

Foto: EAST NEWS/SIPA

Dzieło to zrealizowano we współpracy amerykańsko-greckiej, a jego reżyserem był Michalis Kakojanis. Główne role odegrali Anthony Quinn jako Alexis Zorba i Alan Bates jako Basil. Należy jeszcze nadmienić, że film ten powstał na kanwie wielowątkowej powieści Nikosa Kazandzakisa pod tym samym tytułem, wydanej w 1946 roku w Atenach. Na podstawie tej książki, oprócz filmu, powstały jeszcze musical i balet.

Historia z książki i ta, trochę okrojona, z filmu ukazują losy dwu bohaterów na tle powojennej Grecji i Krety (po I wojnie światowej, około 1923 roku). Młody angielski inteligent Basil, początkujący przedsiębiorca, spotyka w Pireusie, w portowej tawernie, doświadczonego przez życie Zorbę. Z miejsca zatrudnia tego barwnego człowieka jako nadzorcę zakładanej przez siebie kopalni, po czym razem udają się na Kretę. Tam, w toku wielu zdarzeń, poznaje piękno greckiej kultury i mentalności.

Pełen sprzeczności Zorba, impulsywny i życzliwy zarazem, nawet w obliczu niepowodzeń czy katastrof, potrafi z właściwymi sobie optymizmem i radością życia, zachować pogodę ducha. Tak też zachowuje się w scenie finałowej, której reminiscencje znane są na całym świecie – scena tańca Sirtaki, pełnego radości, znana jest nie tylko tym, którzy oglądali ten film.

Tę muzykę i ten taniec zna chyba każdy. Kompozytorem jej jest Mikis Theodorakis. Dzieło jego, określane przez znawców sztuki jako nowożytny symbol greckiej kultury, zdaje się być ponadczasowe. Wielu widzów lub słuchaczy odbiera główny utwór Greka Zorby jakby był, przeniesionym dla potrzeby filmu, dawnym utworem ludowym, taką narodową perełką muzyczną.

O ile kompozytor wzorował się na ludowych, narodowych tropach muzycznych, o tyle sam utwór – Taniec Sirtaki – jest kompletnie oryginalnym jego dziełem. Rzadko zdarza się, by utwór muzyczny tak bardzo wrył się w świadomość międzynarodowej publiki, by był nierozerwalnie kojarzony z całą kulturą danego kraju niczym jej hymn. W tym przypadku tak właśnie jest.

Wystarczy kilka pierwszych taktów byśmy poderwali się z miejsc i zaczęli wspólnie tańczyć... raz wolniej, raz szybciej, obok siebie, w rzędzie, ramię przy ramieniu, często splatając je wspólnie z innymi tańczącymi. Tym właśnie różni się ten taniec od innych tradycyjnych ludowych tańców greckich, które charakteryzuje łączenie się w koła i trzymanie za ręce. W Zorbie tańczą sami mężczyźni (jak w filmie) w linii kładąc dłonie na ramionach sąsiada. Nie przeszkadza ten filmowy pierwowzór, by w towarzyskiej zabawie tańczyli wszyscy, także kobiety. W przeciwieństwie do innych tańców greckich tu figury można ze sobą mieszać, poddając się artystycznej improwizacji.

Charakter tego tańca, jego element radości, będącej udziałem wszystkich tańczących, uczucie zjednoczenia się przez położenie dłoni na ramionach innych tancerzy, powodują, że taniec ten jest chyba najczęściej wykonywanym tańcem w przestrzeni publicznej... na zaplanowanych imprezach "greckich" i w ramach tak popularnych w ostatnich latach flash mobach (błyskawiczny tłum).

Wystarczy proste przeszukanie internetu, by znaleźć tysiące takich zdarzeń, gdzie ludzie zachęceni przez kilku bądź kilkunastu tancerzy i przy prostym akompaniamencie muzycznym, stworzyli dosłownie tłum tańczący Sirtaki, czyli Greka Zorbę.

Dowodem na to może być fakt, że w Księdze Guinessa wpisany jest rekord we wspólnym tańcu – w Volos (Grecja), 31 sierpnia 2012 roku, zatańczyło 5614 osób. Przeżycie musiało być fantastyczne, można to obejrzeć w sieci. Zachęcamy, można też przy tym tańczyć, bo ta muzyka sama podrywa do tańca.

PP