Theophrastus Paracelsus
Wiele zdarzeń z jego życia, wiele teorii głoszonych przez niego, wiele faktów okazywało się być w dużej mierze niejednoznacznymi... spójrzmy zatem na nie.
Przyjrzyjmy się najpierw dacie urodzenia. Najczęściej twierdzi się, że to dokładnie 10 listopada 1493 roku. Są jednak takie miejsca, w których data ta przesuwana jest o jeden dzień - niewielka różnica. Taką datę podaje Kalendarz Historyczny portalu "chronologia.pl". Są jednak i inne informaacje o dacie jego urodzin. Według niektórych archiwaliów szwajcarskich mówi się o 10 listopada, ale dopiero roku następnego - 1494. Data ta też jest alternatywnie podawana w biogramach wielkiego uczonego. To już znacząca różnica, ale wszystko jednak w obrębie jednego, no dwu dni 10 lub 11 listopada.
Są jednak inne, uchodzące za wiarygodne, źródła mówiące o dacie jego narodzin. W "Bibljotece Wiedzy Duchowej“, w numerze 9 z 1933 roku, Wiktor Mirski wydał drukiem obszerną biografię wielkiego uczonego, wraz z ciekawym odniesieniem do kreowanych przez niego teorii. Biografia nosi tytuł: "Theophrastus Paracelsus - jego życie, twórczość i ideologia". Tekst jest wiekowy i odnosi się do ustaleń, które miały swoje miejsce jeszcze dawniej, a które trudno byłoby obecnie potwierdzić lub obalić - wiele dokumentów bazowych uległo zniszczeniu bądź zagubieniu - stąd autor oparł się na twierdzeniach wcześniejszych znawców tematu.
Życiorys pełen niejednoznaczności
W rozdziale II autor biografii pisze o ponad czterowiekowej niepewności co do faktów i teorii wysnuwanych z historii życia Paracelsusa. Po dość ciekawym wstępie przechodzi do dylematów związanych z jego narodzinami. Czytamy tam: "Niepewność ta rozpoczyna się już z datą urodzenia Paracelsusa. Większość historyków godzi się na listopad 1493; nie brak jednakże i życia jego do szerokiej i bardzo wygodnej grupy t. zw. legend, podań rzucające jakiekolwiek światło na okultystyczną stronę działalności i poważnych badaczy (a między nimi znany niem. lekarz i okultysta, doskonały znawca Paracelsusa, dr. Franciszek Hartmann), którzy datę tę przesuwają na 14 lub 17 grudnia, a niejednokrotnie nawet jeszcze później". (uwaga! pisownia oryginalna - cytat)
Widzimy zatem, że już pierwszy fakt z życia wielkiego uczonego czyni z niego osobę pod wieloma względami niejednoznaczną. Jest to kolejny przyczynek do poznawania tego uczonego i konfrontowania jego teorii, twierdzeń i filozofii z innymi dziełami wielu znanych naukowców. Historycy różnie też przedstawiają osobliwe miejsce narodzin Paracelsusa. Cytowany wcześniej Wiktor Mirski tak widzi fakty z tym związane: "Kolebka tego wielkiego reformatora medycyny stała w małej szwajcarskiej wiosce M a r i a - E i n s i e d e l n, znanej z cudownego obrazu, do którego chętnie pielgrzymowali okoliczni wieśniacy".
Pustelnik
Michał Rożek w artykule "Paracelsus w Krakowie", na łamach "Dziennika Polskiego" (2011), nieco inaczej opisuje narodziny uczonego: „Filip Aureolus Bombastus von Hohenheim - zwany jako Paracelsus - przyszedł na świat 10 listopada roku Pańskiego 1493 niedaleko Diablego Mostu w Einsiedeln. W dniu jego narodzin słońce było w znaku Skorpiona, który to znak sprzyja - jak wtedy uważano - lekarzom, aptekarzom, wytwórcom wszelkiej maści trucizn".
Należy też mieć na względzie nazwę miejsca narodzin "Einsiedeln" bezpośrednio wywodzącą się od słowa "Einsiedelei", co znaczyło dokładnie "pustelnia", wszak znajdował się tam też klasztor, w którym ojciec Paracelsusa był lekarzem. To odniesienie do znaczenie słowa można spotkać w późniejszym życiu, kiedy Paracelsus dodawał sobie również przydomek "eremita". Są jednak także źródła mówiące, że właściwym miejscem urodzenia uczonego była mała wioska Egg leżąca w pobliżu wspomnianych wyżej miejsc i należąca do nich pod względem administracyjnym, jak to w opactwach bywało. Dobrze, że i od tej nazwy wielki uczony nie budował sobie kolejnych przydomków, bo nazwa ta oznacza dokładnie "jajko".
Wiele rozbieżności pojawia się także w związku z pochodzeniem Paracelsusa. Jak podaje Encyklopedia Britannica: "Jego ojciec Wilhelm (zm. 1534 r.) Był chemikiem i lekarzem, nieślubnym potomkiem szwabskiej rodziny szlacheckiej Bombast von Hohenheim. Sugerowano, że pochodzenie Paracelsusa z rodziny Bombast of Hohenheim było jego własnym wynalazkiem, a jego ojciec był w rzeczywistości nazywany Höhener i pochodził z Gais in Appenzell, ale jest prawdopodobne, że Wilhelm był nieślubnym synem Georga Bombasta von Hohenheim (1453-1499)".
Medyk, astronom, alchemik
Nie tylko to było niejednoznaczne. Wiele źródeł podaje różniące się od siebie informacje dotyczące imion i przydomków uczonego. Różnie też jest przedstawiane i tłumaczone nazwanie go Paracelsusem. Zarówno Mirski jak i Rożek zgodni sa co do jednego - "Ojciec przekazał mu wiedzę medyczną, astrologiczną i alchemiczną. Także on nadał mu imię Teofrast, na pamiątkę słynnego greckiego botanika" (Rożek).
Mirski dodaje jeszcze, że "Było obyczajem ówczesnych humanistów, że przybierali sobie imiona łacińskie czy greckie, lub rodzinne swe nazwiska latynizowali. Tak też uczynił Theophrastus w późniejszym wieku i rodzinne swe nazwisko Hohenheim zamienił na grecko-łacińskie P a r a c e l s u s, pod którem to mianem zasłynął na cały świat".
Nieco inaczej widzi to Encyklopedia Britannica: "Nazwa Paracelsus została po raz pierwszy poświadczona w tym roku, jako pseudonim dla publikacji Practica o charakterze polityczno-astrologicznym w Norymberdze. Pagel (1982) przypuszcza, że nazwisko to miało być używane jako autor prac niemedycznych, podczas gdy jego prawdziwe nazwisko Theophrastus von Hohenheim było używane w publikacjach medycznych.
Pierwsze użycie doktora Paracelsusa w publikacji medycznej miało miejsce w 1536 roku jako autor Grosse Wundartznei. Nazwa jest zwykle interpretowana jako latynizacja Hohenheima (oparta na celsusie "wysoki, wysoki") lub jako stwierdzenie "przewyższanie Celsusa". Argumentowano, że imię to nie było wymysłem samego Paracelsusa, który sprzeciwiałby się humanistycznej modzie łacińskich nazw, ale zostało mu nadane przez krąg przyjaciół w Colmar w 1528 roku. Zdają się wyrażać "paradoksalny" charakter człowieka, a przedrostek "para" sugestywnie odbija się echem w tytułach głównych dzieł filozoficznych Paracelsusa, Paragranum i Paramirum (jakby "poza ziarnem" i "nie do zdziwienia"); paramiric traktat został ogłoszony przez Paracelsusa już w 1520 roku".
Podobnie też, choć z mała różnicą, o słynnym przydomku pisze Stanisław Dłużewski na portalu "panacea.pl" i czytamy tam: "Przeciwnicy nazwali go Paracelsusem (od słowa paradoksalny), ponieważ kwestionował teorie uznawanych wówczas klasyków medycyny, m.in. Hipokratesa i Galena".
Teraz już, bez dodatkowych dylematów faktograficznych można przejść do studiowania jego wiedzy medycznej i filozoficznej. Warto odszukać w Internecie - a jest tych przekazów wiele, z właściwymi opracowaniami, wytłumaczeniem i udowodnieniem, że teorie tego niejednoznacznego naukowca i filozofa, stały się podstawą dla nowożytnej medycyny i farmacji.
Żeby jednak nie żegnać się z Wami bez jakichkolwiek wskazówek Paracelsusa przytaczamy jego dwa słynne powiedzenie: "Wszystkie łąki i pastwiska, wszystkie góry i pagórki są aptekami" oraz "Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę".
PP
