Plany powstania
Rozmowy o insurekcji warszawskiej były prowadzone jeszcze w 1793 roku. Nad jej planami pracowali m.in. poseł i generał Ignacy Józef Działyński oraz wysłannik Tadeusza Kościuszki Tomasz Maruszewski. Do zrywu niepodległościowego udało im się przekonać większość stacjonujących w mieście jednostek regularnej armii polskiej.
Jednym z najważniejszych utajonych stronników powstania antyrosyjskiego był generał Jan August Cichocki, dowódca garnizonu miasta Warszawy. Do samego momentu wybuchu powstania nie zdradził jego planów Rosjanom. Ideę insurekcji promowano również wśród mieszczan, którzy mieli odegrać ważną rolę w walkach. Za te działania odpowiadali starsi warszawskich cechów, m.in. mistrz szewski Jan Kiliński, który stał się później dowódcą jednego z cywilnych oddziałów i symbolem insurekcji warszawskiej.
Nastroje w kraju
2 kwietnia Polski król i Rada Najwyższa wydali odezwę przeciwko powstaniu i Kościuszce. Stanisław August Poniatowski wraz z namiastką rządu potępili powstanie kościuszkowskie. ‒ Król nie miał zaufania do Kościuszki. Widział w nim republikanina, który zagraża systemowi konstytucyjnemu. Ponadto nie wierzył w sukces powstania ‒ w audycji Krzysztofa Michalskiego "Historia Polski ‒ Insurekcja warszawska 1794" opowiadał prof. Marian Marek Drozdowski.
17:41 wieczór odkrywców Jedynka 15.04.2014.mp3 Audycja "Historia Polski ‒ Insurekcja warszawska 1794" z cyku "Naukowy zawrót głowy". Gościem Krzysztofa Michalskiego był prof. Marian Marek Drozdowski. (PR, 15.04.2914)
W okresie przed wybuchem insurekcji warszawskiej wrzało w południowej Polsce. 24 marca 1794 roku Kościuszko złożył narodowi polskiemu uroczystą przysięgę na krakowskim rynku i objął formalnie przywództwo insurekcji jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej. Już 4 kwietnia odniósł pierwsze zwycięstwo, pokonując wojska rosyjskie w bitwie pod Racławicami. Wiktoria miała ogromne znaczenie moralne dla zbliżającego się powstania w stolicy.
"Wojna w środku miasta"
Insurekcja, skierowane przeciwko okupacji rosyjskiej i rządom targowickim, wybuchła tuż przed Wielkanocą, 17 kwietnia 1794 roku w nocy z Wielkiej Środy na Wielki Czwartek. Rozpoczęła się zdobyciem posterunku w Ogrodzie Saskim, a następnie walczący żołnierze objęli wiele punktów w mieście, mając na celu likwidację rosyjskich placówek. ‒ Walki toczyły się W Ogrodzie Saskim, na ulicy Senatorskiej, Miodowej. Walczono praktycznie na każdym podwórku ‒ mówił prof. Marian Marek Drozdowski. Najdłużej bronił się klasztor kapucynów na Miodowej, do którego wycofała się piechota rosyjska. Rozegrały się tam ciężkie walki, które pochłonęły wiele ofiar.
Przewaga sił rosyjskich była znacząca. Ich garnizon liczył 8 tysięcy żołnierzy. Był także wzmocniony przez dywizję pruską, która miała 1,5 tysiąca żołnierzy stacjonujących na Powązkach. Jednak o sukcesie insurekcji warszawskiej zadecydował nie tylko polski garnizon, liczący ponad 3 tysiące żołnierzy, ale także poparcie i mobilizacja warszawskich rzemieślników oraz ludności cywilnej ‒ Garnizon rosyjski, który miał przewagę liczebną, nie zdał egzaminu przez dynamizm przygotowanych wcześniej działań ‒ opowiadał prof. Marian Marek Drozdowski. Do polskiej niewoli trafiło 2 tysiące rosyjskich żołnierzy.
W czasie bitwy zginęło około tysiąc Polaków, głównie mieszkańców Warszawy, i około 2 tysiące żołnierzy rosyjskich. Stołeczni rzemieślnicy traktowali przeciwnika bardzo brutalnie. ‒ Uważa się, że rzeź Pragi 4 listopada była odwetem za tę tragedię i upokorzenie z 18 kwietnia ‒ mówił prof. Marian Marek Drozdowski.
Po zakończeniu walk władzę w Warszawie przejęła Rada Zastępcza Tymczasowa. W jej skład wchodzili Ignacy Zakrzewski, Jan Kiliński, Józef Wybicki i Stanisław Mokronowski. 27 maja Rada uległa samorozwiązaniu i przekazała pełnię władzy Radzie Najwyższej Narodowej stworzonej przez Kościuszkę.
Znaczenie insurekcji warszawskiej
Stanisław August Poniatowski, który był początkowo nieprzychylny Kościuszce, po sukcesie powstania oraz w trakcie bitwy obronnej o Warszawę zmienił swoje stanowisko. ‒ Dostrzegł, że Kościuszko daje gwarancję jego bezpieczeństwa, mimo że w trakcie zdobycia ambasady znaleziono także dokumentację, mówiącą o dotacjach finansowych ze strony Rosji, z których korzystali przede wszystkim król i jego brat Michał Poniatowski, a także inni członkowie Rady Nieustającej ‒ opowiadał prof. Marian Marek Drozdowski. Stanisław August tłumaczył, że były to pieniądze za przejęte przez Rosjan wioski.
Insurekcja Warszawska była jedną z najważniejszych bitew w procesie umacniania pozycji Tadeusza Kościuszki. ‒ Dyskusyjna jest jednak teza, że to była największa bitwa. Później, od 10 lipca do 6 września, miała miejsce wielka bitwa obronna Warszawy. Ona uzmysłowiła wartość dowódczą naczelnika, który poprzez umocnienia i szybkie reagowanie pokonał kilkukrotnie liczniejsze siły przeciwnika ‒ mówił prof. Marian Marek Drozdowski w audycji Polskiego Radia.
WP/wmkor
