Nie ma ładu bez Polski
W spotkaniu uczestniczył premier Francji Georges Clemenceau, premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George oraz premier Włoch Vittorio Emanuele Orlando.
- Deklaracja szefów rządów państw alianckich z 3 czerwca stanowiła istotny przełom w sprawie polskiej na arenie międzynarodowej. Oto po raz pierwszy poszedł w świat wspólny komunikat dotyczący Polski – mówił historyk prof. Rafał Habielski w audycji z cyklu "Drogi do Niepoległej - 1918". - Komunikat mówiący nie tylko o woli przywrócenia jej niepodległości, ale także dający wyraźnie do zrozumienia, że bez suwerennej Polski trudno myśleć o stworzeniu podstaw trwałego i sprawiedliwego ładu europejskiego – dodał.
Polska Niepodległa. Serwis specjalny
Mocarstwa decydując się na złożenie deklaracji wersalskiej miały na względzie sytuację powojenną. Doskonale zdawały sobie sprawę z tego, że nie mogą pozbawić kilkumilionowego narodu własnego państwa, ponieważ groziło to wybuchem kolejnego konfliktu. Szczególnie że Polacy w samym XIX wieku kilkukrotnie wszczynali powstania, dążąc do tego, aby ich kraj odzyskał niepodległość. Bez uregulowania sprawy Rzeczpospolitej nie dało się osiągnąć pożądanego ładu i równowagi politycznej w Europie.
Deklaracja wersalska nie była więc gestem symbolicznym, ale jednoznacznym politycznym zobowiązaniem. Dokument był wyrazem poparcia dla wyrażonej kilka miesięcy wcześniej koncepcji prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona – mowa o tak zwanych "Czternastu punktach Wilsona", w których głowa amerykańskiego państwa podkreśliła wagę utworzenia po zakończeniu I wojny światowej niepodległej Rzeczpospolitej z wolnym dostępem do morza.
03:59 8 stycznia 1918.1327.mp3 Prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson przedstawia w orędziu czternastopunktowy program zawarcia trwałego pokoju. Punkt 13 poświęcony jest sprawom polskim. Audycja Doroty Truszczak i Andrzeja Sowy z cyklu "Drogi do Niepodległej - 1918". (PR, 2011)
Oba teksty dzieliło jednak podejście do powojennej Polski. Wilson chciał, aby kraj obejmował tereny "bezsprzecznie zamieszkane przez ludność polską", natomiast przedstawiciele państw Ententy zakładali ogólne powstanie "zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza". Taka nieprecyzyjność deklaracji wersalskiej wynikała z aktualnej sytuacji panującej w Europie - przywódcy nie wiedzieli, kiedy I wojna światowa się zakończy i kto ją wygra. Stąd nie byli w stanie przewidzieć, jak będą wyglądały granice powojennych państw. Taka sytuacja dawała nadzieję Polakom na to, że w przyszłości - o ile zwycięży Ententa - będą mogli wziąć aktywny udział w negocjacjach dotyczących tego, jakie tereny będzie obejmować Rzeczpospolita.
Splot korzystnych wydarzeń
- Deklaracja szefów rządów państw alianckich była sukcesem sprawy polskiej oraz jej orędowników na Zachodzie, czyli Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego. Bez ich zabiegów Paryż, Londyn i Rzym byłyby z pewnością mniej skore do tego rodzaju deklaracji. Przy uznaniu dla ich wysiłków trzeba pamiętać i o tym, że na rzecz niepodległości Polski działała sytuacja w Rosji – tłumaczył historyk prof. Rafał Habielski w audycji z cyklu "Drogi do Niepodległej – 1918".
Po upadku caratu w wyniku rewolucji lutowej z 1917 roku władzę nad Rosją przejął Rząd Tymczasowy. Niedługo później uznał on prawo Polaków do samostanowienia się. W ten sposób sprawa Rzeczpospolitej przestała być uznawana przez mocarstwa zachodnie za wewnętrzny problem rosyjski. Ententa przystąpiła do wspierania niepodległościowych dążeń polskich obywateli - i tak latem 1917 roku w Paryżu powstał Komitet Narodowy Polski, który pełnił rolę rządu Rzeczpospolitej na emigracji.
29:08 Mikołaj II Romanow_Postacie XX wieku.mp3 – On chciał samowładztwo rosyjskie pozostawić w nienaruszonym stanie – o ostatnim carze Rosji Mikołaju II Romanowie mówili historycy: prof. Leszek Jaśkiewicz i prof. Paweł Wieczorkiewicz, aud. Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku" (20.07.2003)
W listopadzie 1917 roku bolszewicy obalili Rząd Tymczasowy i przejęli władzę w państwie. Kraj ogarnęła wojna domowa - oddziały "czerwonych" wspierające nowych przywódców ścierały się z dywizjami "białych", czyli zwolenników Rządu Tymczasowego. 3 marca 1918 roku Rosja Sowiecka podpisała w Brześciu nad Bugiem traktat pokojowy z Cesarstwem Niemieckim, Austro-Węgrami i ich sojusznikami – front wschodni I wojny światowej został w ten sposób zlikwidowany. Państwa centralne przerzuciły swoje siły na front zachodni i rozpoczęły ofensywę – ciężkie walki trwały do lata 1918 roku.
09:23 Zwycięstwo bolszewików - aud. z cyklu Dźwiekowy.mp3 Zwycięstwo bolszewików - audycja z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej ZSRR". (PR, 1.09.1997)
Ententa przystąpiła więc do poszukiwania nowych sojuszników, którzy między innymi wsparliby ją militarnie - nikt jeszcze wtedy nie wiedział, że I wojna światowa niedługo się zakończy. Jednym z takich koalicjantów miała być Rzeczpospolita - deklaracja wersalska miała zachęcić przebywających na emigracji Polaków do wstępowania do formowanej na terenie Francji Armii Polskiej.
jb
