Historia

Generał Józef Bem i pogrzeb, którego nie było

Ostatnia aktualizacja: 30.06.2021 05:35
92 lata temu, w niedzielne południe 30 czerwca 1929 roku, odbyły się uroczystości złożenia prochów słynnego generała Józefa Bema w specjalnym mauzoleum w Parku Strzeleckim w rodzinnym Tarnowie.
Józef Bem
Józef BemFoto: Wikipedia/domena publiczna

"Polsko, Polsko! Ja cię już nie zbawię"

Od śmierci tego zasłużonego dla wielu krajów wojskowego minęło wtedy 79 lat. Generał zmarł 10 grudnia 1850 roku w Aleppo (północno-zachodnia Syria). Smaku historii dodaje zderzenie dwu faktów i porównanie prawdziwego, skromnego pogrzebu na starym wojskowym cmentarzu w Turcji, z pogrzebem odmalowanym słowami przez Cypriana Kamila Norwida w słynnym wierszu "Bema pamięci żałobny rapsod".


Posłuchaj
19:49 józef bem___938_94_iv_tr_0-0_103532179d93ab09[00].mp3 Audycja z cyklu "Na historycznej wokandzie" poświęcona sylwetce i dokonaniom gen. Józefa Bema. W roli oskarżyciela występuje historyk dr Janusz Osica, a obrońcy dyplomata Istvan Kovacs (PR, 14.03.1994).

 

W poetyckiej imaginacji, opisującej pogrzeb według trzech rytuałów - średniowieczno-rycerskiego, pogańskiego i wczesnosłowiańskiego - pochód oddający hołd wielkiemu generałowi, inżynierowi, strategowi, słynnemu w wielu krajach już za życia, jest wyrazem szacunku dla tego wspaniałego Polaka. Jest też buntem, że taka historyczna postać żegnana była w niezwykle skromnych warunkach.

Norwid napisał swoje dzieło w rok po śmierci i pogrzebie generała Bema, generał zaś musiał czekać prawie 80 lat na namiastkę tak dużych uroczystości. W kontekście prawdziwych wydarzeń niezwykle mocno brzmią przedśmiertne słowa Bema: "Polsko, Polsko! Ja cię już nie zbawię".

Wiersz poeta opatrzył jakże znaczącym mottem - słowami Hannibala "Iusiurandum patri datum usque ad hanc diem ita servavi" (łacina), a po polsku brzmiącytch: "Przysięgi złożonej ojcu aż po dziś dzień tak dotrzymałem", gdzie łacińskie "patri" można odnieść także do "ojczyzny". Choć generał Bem walczył w wielu krajach i wszędzie darzony był szacunkiem, a jego wojskowa sława obiegała europejskie stolice, najważniejszym dla niego było wyzwolenie się Polski spod władzy zaborców. Ta nieustanna myśl o ojczyźnie czyniła z niego prawdziwego orędownika walki o narodowe wyzwolenie na Węgrzech, w Rumunii, w Turcji.

Powstanie listopadowe i Wiosna Ludów

Zasłynął jako artylerzysta i strateg podczas walk w powstaniu listopadowym. Był działaczem Wielkiej Emigracji. Na polach bitewnych walczył w okresie Wiosny Ludów, był dowódcą trzeciej rewolucji wiedeńskiej i naczelnym wodzem powstania węgierskiego. To między innymi dla jego niewątpliwych zasług na drodze pociągu wiozącego prochy generała z Turcji do Polski, szczególnie na terenie Węgier gromadziły się tysiące ludzi, a w samym Budapeszcie generała żegnało kilkaset tysięcy Węgrów. Dopiero w 1929 roku generał Bem doznał prawdziwego honoru ze strony tych wszystkich, którzy także jemu zawdzięczali pamiątkę tożsamości narodowej.


Posłuchaj
55:48 legenda belwederczyków_ powstanie listopadowe___887_10_ii_tr_0-0_9998265684d2875[00].mp3 W audycji Michała Montowskiego z cyklu "Sezon na Dwójkę" o wydarzeniach nocy listopadowej, dziedzictwie Powstania Listopadowego i jego literackim obrazie mówił prof. Andrzej Fabianowski. (PR, 29.10.2010)


Posłuchaj
59:34 europejski zryw do wolności - wiosna ludów rok 1848___171_08_ii_tr_0-0_998263554ee725f[00].mp3 Europejski zryw do wolności - audycja z okazji 160 rocznicy Wiosny Ludów. Gościem programu jest prof. Andrzej Fabianowski. (PR, 9.03.2008)

  

Warto też dodać, że miejsce pochówku w Turcji znajdowało się na skalistej górze Dżebel el Isam, którą to nazwę tłumaczy się z tureckiego: "Góra Wielkich Ludzi". W Polsce natomiast prochy złożono w specjalnie przygotowanym mauzoleum na wyspie w Parku Strzeleckim. Na grobie wyryto inskrypcje w trzech językach: po polsku, węgiersku i arabsku i zgodnie z muzułmańską tradycją ciało ułożono głową w stronę Mekki.

Należy też wspomnieć o najwyższych odznaczeniach państwowych, którymi Józef Bem był uhonorowany: Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari z 1831 roku, Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej Cesarstwa Francuskiego z 1813, Order Zasługi Wojskowej I Klasy zdobiony diamentem z Korony św. Stefana oraz Order Zasługi Wojskowej II Klasy - oba odznaczenia z powstania węgierskiego w 1849 roku.

Na stronach Polskiego Radia zamieściliśmy w 2012 roku bardzo ciekawy artykuł: "Na kłopoty Ojczulek Bem". Przeczytać tam możemy: "Józef Bem - całe swoje życie poświęcił walce o wolność. Najpierw walczył o niepodległość Ojczyzny, potem wspierał ruchy wolnościowe czasów Wiosny Ludów na Węgrzech“ nie zapominając, że „dla Węgrów Józef Bem jest prawdziwym bohaterem narodowym, a dzieci już w pierwszej klasie szkoły podstawowej uczą się o generale".

Więcej w artykule: "Na kłopoty Ojczulek Bem"

Zachęcamy też do wysłuchania jednego z najpiękniejszych utworów Czesława Niemena, w wykonaniu którego wiersz Norwida nabiera dodatkowej głębi.

PP


Czytaj także

Józef Bem. Całe swoje życie poświęcił walce o wolność

Ostatnia aktualizacja: 10.12.2023 05:35
Adiutant Józefa Bema, węgierski poeta Sándor Petőfi powiedział kiedyś: "Bemowi zawdzięczam więcej niż ojcu. Ojciec dał mi życie, a Bem honor".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Konstanty Julian Ordon. Obrońca reduty nr 54

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2024 05:40
137 lat temu, 4 maja 1887 roku, zmarł Konstanty Julian Ordon, oficer, który w czasie powstania listopadowego dowodził baterią artylerii w warszawskiej reducie nr 54. W słynnym wierszu "Reduta Ordona" jego rzekomą śmierć opisał Adam Mickiewicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Lajos Kossuth – ojciec rewolucji węgierskiej

Ostatnia aktualizacja: 20.03.2024 05:40
- Kossuth miał ogromną moc nawet na emigracji. Istniał jako symbol rewolucji 1848 roku – mówił prof. István Kovács konsul generalny Republiki Węgierskiej w Krakowie w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Biografia dźwiękowa".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bitwa pod Iganiami - niewykorzystany tryumf

Ostatnia aktualizacja: 10.04.2024 05:40
193 lata temu, 10 kwietnia 1831 roku, rozegrała się bitwa pod wsią Iganie położoną niedaleko Siedlec. Zwycięskie starcie było efektem skutecznej ofensywy przeprowadzonej przez Polaków i mogło wpłynąć na dalsze losy powstania listopadowego. Mogło, ale zabrakło zdecydowania, by postawić kropkę nad i.
rozwiń zwiń