Historia

Manifestacja Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Solidarność Polaków i Litwinów pod zaborami

Ostatnia aktualizacja: 12.08.2022 05:45
Rocznica podpisania polsko-litewskiej unii w Krewie stała okazją do zamanifestowania jedności narodów niegdyś tworzących Rzeczpospolitą. 161 lat temu na brzegach Niemna w Kownie spotkały się pochody patriotów z Królestwa Polskiego i litewskich ziem włączonych do Imperium Rosyjskiego.
Widok ogólny Kowna na pocztówce z drugiej połowy XIX wieku
Widok ogólny Kowna na pocztówce z drugiej połowy XIX wiekuFoto: Polona

12 sierpnia 1861 roku w nad Niemnem w Kownie odbyła się manifestacja jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zorganizowana z okazji rocznicy unii w Krewie z 1385 roku. Jej celem było udowodnienie władzom carskim jedności podzielonych rozbiorową granicą  wzdłuż Niemna i Bugu Królestwa Polskiego i ziem wcielonych bezpośrednio do Imperium Rosyjskiego.

– Na początku lat 60. XIX wieku w Królestwie Polskim rozpoczęły się manifestacje z okazji rocznic narodowych lub pogrzebów popularnych osób – wyjaśniał prof. Andrzej Szwarc w audycji Polskiego Radia w 2004 roku.

Posłuchaj
08:05 historia polski (241) - xix wiek___207_04_iv_tr_0-0_990110704d2b218[00].mp3 Gawęda historyczna profesora Andrzeja Szwarca na temat rozruchów na ulicach Warszawy w latach 60. wieku XIX oraz działalności Aleksandra Wielopolskiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Historia Polski". (PR, 16,02.2004)

W tym czasie wśród polskiego społeczeństwa szczególnie odżyła pamięć o trójdzielnej Rzeczpospolitej, składającej się z Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rusi. Rocznica jednej z unii polsko-litewskich tym bardziej była okazją do zamanifestowania dążeń narodowych.

Spotkanie na moście

Głównym organizatorem wydarzenia był Mikołaj Akielewicz, litewski literat i działacz polityczny z Mariampolszczyzny. Przed rocznicą kolportował ulotki, które przypominały o jedności dawnego państwa polsko-litewskiego i namawiały do jej zamanifestowania jej trwałości.

Zgodnie z planem, 12 sierpnia 1861 roku na moście nad Niemnem miały spotkać się dwie grupy manifestujących – jedna zmierzała ze strony Królestwa Polskiego, a druga z Imperium Rosyjskiego.

W pochodzie uczestniczyło co najmniej kilkanaście tysięcy ludzi. Władze carskie były przerażone możliwością spotkania się obu grup, dlatego pospiesznie rozebrały most. Nie przeszkodziło to jednak temu, że manifestanci ze strony polskiej litewskiej wzajemnie się pozdrawiali i wspólnie odśpiewali patriotyczne pieśni.

Spotkanie było symboliczne nie tylko pod względem złączenia się mieszkańców dawnej Rzeczpospolitej. Granica, która przebiegała wzdłuż Niemna, wytyczała nie tylko podział administracyjny, ale wręcz cywilizacyjny. Chociaż Królestwo Polskiego podlegało Rosji, to w przeciwieństwie do włączonym do Imperium ziem zabranych miało odrębne prawodawstwo, oparte na Kodeksie Napoleona, polską administrację i używało kalendarza gregoriańskiego. Manifestacja udowadniała, że pamięć o jedności Rzeczpospolitej Obojga Narodów wciąż jest żywa.

Rewolucja moralna

Po klęsce w wojnie krymskiej w Imperium Rosyjskim, a więc również i w znajdującym się pod rosyjskim protekstoratem Królestwie Polskim, rozpoczęła się powolna odwilż polityczna. Zwolnionych zostało tysiące sybiraków, złagodzono cenzurę, dzięki czemu rozkwitło życie publiczne.

W 1857 roku w Warszawie powstała Akademia Medyko-Chirugiczna, druga szkoła wyższa w Królestwie Polskim od czasów stłumienia powstania listopadowego. W tym samym roku powstało również Towarzystwo Rolnicze, które pod przywództwem Andrzeja Zamoyskiego zrzeszało właścicieli ziemskich. Jego celem była modernizacja polskiego rolnictwa, ale ze względu na autorytet założyciela z czasem stała się reprezentatem rodzącego się społeczeństwa obywatelskiego. Równocześnie powstawały zalążki organizacji konspiracyjnych, które po kilku latach doprowadziły do wybuchu powstania listopadowego.

Pogrzeb 1200 Wiki.png
Pogrzeb generałowej Sowińskiej. Pierwsza kostka patriotycznego domina

Od 11 czerwca 1860 roku, kiedy w Warszawie pogrzeb wdowy po generale Józefie Sowińskim przerodził w patriotyczną manifestację, Królestwem Polskim i ziemiami zabranymi wstrząsały niepodległościowe demonstracje, które nierzadko były krwawo tłumione przez rosyjskie wojsko.

Posłuchaj
02:59 wiek xix - rok 1860___1908_00_iv_tr_0-0_108100201cb5da51[00].mp3 Patriotyczne manifestacje po 1860 roku - fragment audycji "Kronika dwóch tysiącleci" Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego. (PR, 13.08.2000)

– Zaczęto w Warszawie, a potem i w innych miastach, z okazji różnych świąt i rocznic związanych z dziejami Polski organizować manifestacje patriotyczne – wskazywał prof. Andrzej Notkowki w audycji z cyklu "Kronika dwóch tysiącleci".

sa

Czytaj także

Branka. Tragedia młodych konspiratorów

Ostatnia aktualizacja: 14.01.2024 05:50
- Pobór odbywał się w sposób barbarzyński. Policja znienacka, wyłamując drzwi wdzierała się do domów i wśród płaczu matek i ojców porywała nieszczęsnych rekrutów – tak Zygmunt Nowakowski odmalowywał słowami grottgerowski obraz poboru do carskiego wojska.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie zabajkalskie. Ostatni zryw powstańców styczniowych

Ostatnia aktualizacja: 24.06.2024 05:38
Polacy nie rezygnowali łatwo z wolności i prowadzili walkę po powstaniu styczniowym - nawet jako zesłańcy. Powstanie znad jeziora Bajkał było ostatnim starciem polskich żołnierzy z Rosjanami aż do czynu Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. Zryw polskich zesłańców w Kraju Zabajkalskim na Syberii wybuchł 24 czerwca 1866 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Apollo Korzeniowski. Ojciec Conrada niesłusznie w cieniu syna

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2024 05:56
Stefan Żeromski pisał o nim, że był "nieznanym ojcem sławnego pisarza", ale dodawał także, że był "jednym z palaczów ducha polskiego". Wygnaniec, konspirator, poeta i pisarz nie zasłużył, by być tylko przypiskiem w biografii Josepha Conrada. 204 lata temu urodził się Apollo Korzeniowski.
rozwiń zwiń