Zdolności muzyczne Henryk Wieniawski wykazywał już od dziecka. "To dziecię jest bez wątpienia geniuszem. Inaczej nie można by grać w jego wieku z tak namiętnym uczuciem, a co więcej z takim rozumem i tak głęboko obmyślanym planem" - taką opinię o młodym Wieniawskim wyrażał jeden ze współczesnych mu belgijskich wirtuozów Henri Vieuxtemps.
Geniusz od najmłodszych lat
Pierwsze lekcje gry dawała mu matka. Starszy brat Julian wspomina, że to ona, rozmiłowana w muzyce i muzykalna, rozbudziła w dzieciach miłość do tej sztuki. Ukończyła paryskie konserwatorium. Brat matki Edward Wolff był pianistą i przyjacielem Fryderyka Chopina, z którym razem chodził w Warszawie do Szkoły Głównej Muzyki na lekcje do profesora Józefa Elsnera. Pianistą był brat Henryka - Józef, brat Aleksander był śpiewakiem, brat Julian zaś prozaikiem.
Henryk, jako wybitnie utalentowany, brał w Lublinie prywatne lekcje u Jana Hornziela, późniejszego skrzypka Teatru Wielkiego w Warszawie. Kiedy Henryk ukończył osiem lat ojciec (wzięty, lubelski lekarz) postanowił wysłać go na naukę do konserwatorium w Paryżu pod opieką najstarszego, przyrodniego brata Tadeusza, który po ukończeniu studiów medycznych chciał w stolicy Francji nabrać praktyki zawodowej.
Do paryskiego konserwatorium przyjmowano uczniów nie młodszych niż 12 lat i to też w wyjątkowych sytuacjach. Ale po przesłuchaniu uczyniono dla Henryka wyjątek. Konserwatorium ukończył jako 11-letni chłopiec w czerwcu 1846 z I nagrodą (w postaci eleganckich skrzypiec) i złotym medalem. Jego popis na koncercie konkursowym kończącym naukę obserwowała matka, która na kilka lat przyjechała do Paryża. Do stworzonego przez nią salonu przychodzili również wybitni przedstawiciele polskiej emigracji, wśród nich Fryderyk Chopin i Adam Mickiewicz, który był miłośnikiem muzyki.
Koncertowe życie Wieniawskiego
Henryk uczył się w Paryżu jako stypendysta cara Mikołaja, więc po zakończeniu nauki pojechał z cyklem koncertów do Petersburga. Następnie ruszył na tournée po miastach nadbałtyckich, a jego koncerty wzbudziły uznanie fachowców i entuzjazm publiczności. W Wilnie talent chłopca oczarował Stanisława Moniuszkę. Wieniawski dawał też koncerty w wielu europejskich miastach. Wraz z rosyjskim pianistą Antonem Rubinsteinem koncertował również za oceanem, gdzie był entuzjastycznie witany. W ciągu ośmiu miesięcy dał w Stanach Zjednoczonych 215 koncertów.
13:08 Wieniawski - legenda -2.mp3 "Henryk Wieniawski" audycja Tadeusza Bonika z cyklu "Słynni ludzie w anegdocie" (PR, 23.07.1980)
Okładka partytury utworu "Legenda". Fot. Wikipedia/domena publiczna
Za występy otrzymywał sowite honoraria, ale często brakowało mu pieniędzy przez zamiłowanie do hazardu. Jego brat Józef (pianista, z którym Henryk kilka lat wspólnie koncertował) wspominał, że za koncert skrzypek dostawał 1-1,5 tys. franków, co pozwalało na dostatnie życie. Ale nie w przypadku Wieniawskiego. Doszło do tego, że brat musiał mu pożyczyć pieniądze, by mógł dojechać na koncert przed cesarzową. W roku 1860 ożenił się z Izabelle Hampton. Ponoć ojciec wybranki długo wahał się z wyrażeniem zgody i dopiero wysłuchanie utworu "Legenda" op.17 skruszyło jego opór.
05:17 Wieniawski -4.mp3 "Henryk Wieniawski" audycja Magdaleny Stokowskiej z cyklu "Plotki o kompozytorach" (PR, 17.03.1971)
Choroba i ostatnie lata
Intensywne życie koncertowe odbijało się na zdrowiu artysty, który od dziecka cierpiał na wrodzona wadę serca. Wskutek nasilających się dolegliwości i nadmiernej otyłości w ostatnich latach życia koncertował na siedząco. Na jednym z koncertów nawet zemdlał. Zdarzało mu się również odwoływać występy. We Lwowie na wieść o odwołaniu koncertu doszło do manifestacji, dlatego wirtuoz po trzech dniach zdecydował się jednak wystąpić. Ponieważ był słaby, więc w czasie gry opierał się o fortepian.
Zmarł w Moskwie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Pozostawił po sobie nie tak wiele skomponowanych utworów, ale są grane do dziś. To przede wszystkim dwa wirtuozowskie koncerty - I Koncert skrzypcowy fis-moll op. 14 oraz II Koncert skrzypcowy d-moll op. 22 (po koncertach Paganiniego jest to najczęściej nagrywany i wykonywany dziś koncert skrzypcowy napisany przez wirtuoza).
26:58 Wieniawski - 5.mp3 "Portrety kompozytorów - Henryk Wieniawski" audycja z cyklu "Cztery pory roku" autorstwa Ewy Bobocińskiej (PR, 25.09.1998)
W stulecie urodzin artysty w 1935 roku powołano Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego, przeznaczony dla skrzypków do 30 roku życia. Konkurs odbywa się co pięć lat (z wyjątkiem okresu okupacji).
- Z tego konkursu wychodzą wspaniali wirtuozi - mówił Jan Popis, muzykolog, w audycji "Cztery pory roku" w 1998 roku.
Pierwszy konkurs odbył się w Warszawie z inicjatywy Adama Wieniawskiego, bratanka słynnego skrzypka. Drugi konkurs miał miejsce dopiero w 1952 w Poznaniu, gdzie do dziś odbywają się kolejne jego edycje, organizowane od 1962 przez Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu.
ag
