Układ podpisali premier rządu polskiego na uchodźstwie, gen. Władysław Sikorski i rezydujący w Londynie ambasador ZSRR, Iwan Majski.
Po agresji Niemiec na ZSRR, 22 czerwca 1941 roku, Wielka Brytania podjęła się pośrednictwa w rozmowach zmierzających do normalizacji polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych. Było to ważne dla utworzenia skutecznej koalicji antyhitlerowskiej. Prowadzone w Londynie rokowania zakończyły się, podpisaniem międzypaństwowego porozumienia pomiędzy Polską a ZSRR.
Układ przywracał stosunki dyplomatyczne, zerwane 17 września 1939 z chwilą agresji ZSRR na Polskę. Dokument zawierał m.in. oświadczenie rządu ZSRR, że traktaty radziecko-niemieckie z 1939 roku dotyczące Polski utraciły swą moc, deklarację wzajemnej pomocy w wojnie przeciw hitlerowskim Niemcom oraz zgodę rządu ZSRR na utworzenie na sowieckim terytorium Armii Polskiej pod dowództwem polskim. W dołączonym do układu protokole rząd ZSRR zagwarantował amnestię dla obywateli polskich: więźniów politycznych i zesłańców pozbawionych wolności na terenie ZSRR w więzieniach i obozach pracy.
Zasadniczą trudnością, która wyłoniła się w pierwszej fazie rozmów była sprawa granic. Strona radziecka kategorycznie stawiała warunek utrzymania w swoim posiadaniu terytoriów państwa polskiego zagrabionych we wrześniu 1939 roku.
- Polski rząd po burzliwej dyskusji wypowiedział się za podpisaniem układu z ZSRR w wersji przedstawionej przez gen Sikorskiego. Kilku członków gabinetu m.in. Marian Seyda, August Zaleski i gen Kazimierz Sosnkowski uważali, że bez wyraźnie zaznaczonego zrzeczenia się przez Moskwę praw do ziem zagrabionych w wyniku agresji 17 września 1939 roku układ nie powinien być zawarty. - mówi historyk Witold Pronobis.
Stanowisko to podzielał Prezydent Rzeczypospolitej na uchodźstwie, Edward Raczkiewicz.
Nie mając akceptacji prezydenta, gen. Sikorski zdecydował się na samodzielne zawarcie układu. Wywołało to przesilenie i kryzys w polskim rządzie.
W dłuższej perspektywie dokument ten uczynił z rządu polskiego zakładnika brytyjsko-sowieckiego sojuszu. Rząd Churchilla wielokrotnie popierał żądania Stalina względem Polski, cały czas mając na względzie utrzymanie porozumienia między aliantami a ZSRR.
Posłuchaj archiwalnych audycji o układzie Sikorski Majski i konsekwencjach jego podpisania>>>
