Tyran i despota - to pierwsze skojarzenia z osobą jednego z najkrwawszych cesarzy rzymskich Nerona. Jego losy przedstawiła Elżbieta Kollat w audycji z cyklu "Akademia młodych" w 1995 r.
- Wydawać by się mogło, że Neron żył długo. Opis jego rządów w zasadzie wypełnia całą powieść "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, ale w chwili śmierci miał zaledwie 31 lat - mówiła we wstępie autorka programu, którego gościem był filolog klasyczny, Jerzy Kaczyński.
Pod bacznym okiem Seneki
Wychowawcą Nerona, syna Gnejusza i Agrypiny Młodszej, późniejszej żony cesarza Klaudiusza był pisarz, poeta i filozof Seneka Młodszy. Z chłopcem wiązano wielkie nadzieje. Urodzony 15 grudnia 37 r. Neron, kiedy obejmował tron miał zaledwie 17 lat.
Oceniany był i do dziś jest bardzo różnie. - Pamiętajmy, że historia starożytna, to co się z niej zachowało, była pisana z pozycji ludzi z założenia wrogich władzy cesarskiej i takich, którzy byli narażeni na wszelkiego rodzaju kaprysy cezarów - komentował Jerzy Kaczyński. - Trzeba wziąć pod uwagę fakt, że historiografia rzymska jest pisana z punktu widzenia senatorów.
Pozytywne zapiski dotyczą tych władców, którzy sprzyjali Senatowi. Neron do nich nie należał.
”Pochodnie Nerona” (Świeczniki chrześcijaństwa). Repr. fot. Obrazu Henryka Siemiradzkiego (1843–1902). Wikimedia Commons/dp. Źr.: Muzeum Narodowe, Kraków.
Brytanik – konkurent do tronu
Jego poprzednikiem był Klaudiusz, opisany w słynnych powieściach Roberta Gravesa: ”Ja, Klaudiusz” oraz ”Klaudiusz i Messalina”. Ze związku tych dwojga narodził się Brytanik, pretendent do cesarskiego tronu.
Nie dane mu jednak było na nim zasiąść. Najpierw otruty został jego ojciec, jego też spotkała podobna śmierć. Brytanik został z rozkazu Nerona otruty podczas uczty na oczach wszystkich biesiadników na dwa dni przed czternastymi urodzinami.
Wrogowie i przyjaciele
Klaudiusz i Brytanik nie byli jedynymi, którzy stracili życie w brutalnej walce o władzę prowadzonej przez Nerona. - Zarówno Agrypina, jak i starsza siostra Brytanika, Oktawia, która została żoną Nerona zostały przez Nerona zamordowane- mówił gość audycji.
Cesarz pozbywał się po kolei wszystkich bliskich mu ludzi. Ogromne wpływy zyskał opisywany przez Henryka Sienkiewicza w ”Quo vadis" Tygellin, jeden z dwóch prefektów pretorianów.
Pożar Rzymu
Przez wieki obarczano Nerona winą za wielki pożar Rzymu, jaki wybuchł w lipcu 64 r. n. e. Ogień pojawił się w arkadach Circus Maximus - Wielkiego Cyrku u stóp Pallatynu i bardzo szybko się rozprzestrzenił po mieście.
- Czy prawdą jest, że Neron oglądał z zachwytem płonące miasto, tak jak przekazywał to Sienkiewicz? - pytała Elzbieta Kollat.
- Pisarz szedł za opisami przekazanymi przez starożytnych - stwierdził Jerzy Kaczyński. - Przyglądał się niewątpliwie, ale to przecież nic złego. Dziś także, jeśli następuje jakiś kataklizm, to przywódca państwa udaje się na miejsce katastrofy.
Domus Aurea
Po pożarze miasta Neron rozkazał odbudowywać Rzym i to w sposób niesłychanie nowatorski jak na ówczesne czasy. Architekci zaprojektowali szersze ulice, więcej miało być przestrzeni między budynkami. Cesarz zaczął też budować słynna rezydencję Domus Aurea (Złoty Dom).
- Ze Złotego Domu pozostało do dziś tylko jedno skrzydło, które znajduje się na wzgórzu Eskwilinu. To przykład nowatorstwa architektów Nerona - powiedział Jerzy Kaczyński.
Tezę o tym, jakoby to sam Neron podpalił miasto całkowicie podważył Jerzy Ciechanowicz, gość audycji Bożeny Helbrecht "Spór o Neronie", nadanej w 1989 r.
- O ile sam pożar jest faktem historycznym - powiedział Jerzy Ciechanowicz - o tyle domniemanie, że to Neron był tym, który kazał podpalić Rzym jest oczywiście zwykłą fantazją. Na usprawiedliwie Sienkiewicza można powiedzieć, że nie on tę fantazję wymyślił. Dla współczesnych historyków jest rzeczą oczywistą, że Neron Rzymu nie podpalił.
Artystyczna dusza
Jerzy Ciechanowicz podkreślił w programie, że Swetoniusz przedstawił fałszywy obraz rzymskiego władcy. Jego zdaniem Neron był osobą niezwykle wrażliwą, wielkim mecenasem sztuki, człowiekiem, którego życie potoczyłoby się zupełnie inaczej, gdyby tylko mógł zrealizować swe prawdziwe marzenie.
Neron zmarł 9 czerwca 68 r. w Rzymie. Popełniając samobójstwo miał powiedzieć: ”Jaki artysta ginie we mnie”.
Posłuchaj biografii człowieka, który do dziś budzi skrajne emocje.
