Historia

Teatr Rapsodyczny – polskie słowo przeciwko nazistom

Ostatnia aktualizacja: 22.08.2024 05:40
W trudnych wojennych czasach niemieckiej okupacji, 22 sierpnia 1941 roku, w jednym z krakowskich mieszkań powołano do istnienia Teatr Rapsodyczny. Wśród jego aktorów był m.in. Karol Wojtyła.
Karol Wojtyła. Zdjęcie z czasów wojny.
Karol Wojtyła. Zdjęcie z czasów wojny. Foto: PAP/Reprodukcja

Teatr Rapsodyczny został utworzony w ramach katolickiego podziemnego ugrupowania politycznego "Unia" przez pedagoga z Wadowic - Mieczysława Kotlarczyka. Tak jak za każdą konspiracyjną działalność, również za przynależenie do tego teatru groziła kara śmierci. Występy odbywały się w prywatnych mieszkaniach, dla specjalnie zapraszanej publiczności. Wśród gości bywali Juliusz Osterwa, Jerzy Turowicz, Juliusz Kydryński.

Działalność teatralna formą walki z okupantem

Teatr Rapsodyczny był przejawem oporu myśli i ducha wobec okupanta. Trzon aktorski stanowili studenci polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego: Karol Wojtyła (przyszły papież Jan Paweł II i błogosławiony Kościoła katolickiego) oraz Halina Królikiewicz. Do zespołu aktorskiego należeli również Barbara Horawianka, Danuta Michałowska i Mieczysław Voit.

- Będąc uczennicą chodziłam do Teatru Rapsodycznego jakby do jakiejś zaczarowanej krainy. To było coś nieprawdopodobnego, jak on działał na wyobraźnię. To był teatr, w którym było tylko słowo, muzyka, światło i gest. Nie było dekoracji, kostiumów ani rekwizytów. Aktorzy ubrani byli na czarno-biało - wspomina aktorka Zofia Kucówna.


Posłuchaj
47:47 22 sierpnia_teatr rapsodyczny.mp3 70. rocznica założenia Teatru Rapsodycznego. Audycja Andrzeja Matula z cyklu "Sezon na Dwójkę" (Dwójka, 26.08.2011)

 

Patriotyczny repertuar

Pierwsza premiera teatru "Król-Duch" Słowackiego odbyła się 1 listopada 1941 roku. Następne to: "Beniowski" i "Samuel Zborowski" Słowackiego, "Hymny" Kasprowicza, "Godzina" Wyspiańskiego, "Portret artysty" Norwida, "Pan Tadeusz" Mickiewicza. Dramat pod tytułem "Samuel Zborowski" Słowackiego był ostatnim spektaklem, w którym wystąpił Karol Wojtyła. Przyszły papież zrezygnował z aktorstwa na rzecz studiów teologicznych w seminarium duchownym.

Ksiądz Wojtyła nie utracił kontaktu z koleżankami i kolegami - odprawiał dla nich msze, bywał na przedstawieniach, pisał o teatrze, a także spotykał się z zespołem, również jako biskup, a potem - kardynał. Gdy został papieżem, korespondował z byłymi aktorami teatru.

Teatr żywego słowa

Do 1945 roku Teatr Rapsodyczny działał w konspiracji. Po zakończeniu wojny starał się zachować niezależność i dlatego przez komunistyczne władze był postrzegany jako opozycja wobec lansowanej wówczas polityki kulturalnej. Zamknięto go wiosną 1953 roku, w okresie zaostrzenia polityki przeciw Kościołowi. Teatr reaktywowano w 1957 roku. Swoją działalność zakończył w sierpniu 1967 roku.

"Mimo że Teatr Rapsodyczny został zlikwidowany, zaszczepiona przez Mieczysława Kotlarczyka idea teatru żywego słowa pod różnymi postaciami weszła w obyczaj teatralny w całej Polsce" - pisał Karol Wojtyła. Już jako Jan Paweł II przypomniał Teatr Rapsodyczny we wspomnieniu zatytułowanym "Dar i Tajemnica".


mk

Czytaj także

39. rocznica śmierci kardynała Stefana Wyszyńskiego

Ostatnia aktualizacja: 28.05.2020 06:01
Nad ranem 28 maja 1981 roku Polskie Radio oraz agencje światowe nadały komunikat: - Tu mówi Warszawa. We wszystkich programach Polskiego Radia nadajemy komunikat specjalny. Dziś o godzinie 4.40 rano w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego w rezydencji arcybiskupów warszawskich zmarł jego eminencja kardynał Stefan Wyszyński, arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski, prymas Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Ta wizyta Jana Pawła II odmieniła oblicze polskiej ziemi

Ostatnia aktualizacja: 02.06.2021 06:00
– Drodzy rodacy! Ucałowałem ziemię polską, z której wyrosłem, ziemię, z której wezwał mnie Bóg niezbadanym wyrokiem swej opatrzności na Stolicę Piotrową w Rzymie, ziemię do której przybywam dzisiaj jako pielgrzym – mówił Jan Paweł II po przylocie na lotnisko Okęcie w Warszawie. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Filipiny 1995 - rekordowe spotkanie młodych

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2013 06:00
Podczas 10. Światowych Dni Młodzieży, które po raz pierwszy odbywały się na kontynencie azjatyckim, na spotkanie z Janem Pawłem II przybyło 4 miliony młodych katolików.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Światowe Dni Młodzieży – inicjatywa Jana Pawła II

Ostatnia aktualizacja: 18.07.2016 06:02
Kiedy Jan Paweł II w 1984 roku zaprosił do Rzymu młodzież, wszyscy w Kurii Rzymskiej powątpiewali w powodzenie tej inicjatywy.
rozwiń zwiń