5 grudnia 1988 roku zmarł Teodor Parnicki, autor powieści historycznych. Pisarz dziś zapomniany, bo trudny w odbiorze. On sam zaznaczał, że lektura jego powieści to podróż, z której bardzo trudno powrócić.
– Szczytowy okres popularności jego prozy przypadał chyba na lata 60. XX wieku – mówił w aud. Magdaleny Mikołajczuk w 2008 roku literaturoznawca dr Tomasz Markiewka. – Wtedy w mediach, w polskim życiu kulturalnym trwało coś, co było określane mianem "festiwalu Parnickiego". Wtedy pisarz był publikowany, czytany, komentowany i traktowany jako najbardziej niezwykłe zjawisko w literaturze polskiej.
Filmowy życiorys
Życie Teodora Parnickiego obfituje w wiele niezwykłych wydarzeń. Urodził się 5 marca 1908 roku w Berlinie. Pierwsze lata życia spędził z rodzicami w Rosji. Po śmierci matki w 1918 roku stracił kontakt z rodziną. Druga żona jego ojca nie zgodziła się objąć Teodora opieką. Wówczas wstąpił do Korpusu Kadetów w Omsku, z którym dotarł aż do Władywostoku. W końcu trafił pod opiekę Polonii w Mandżurii i uczęszczał do polskiego gimnazjum.
Parnicki pierwotnie zafascynowany historiozofią chciał zostać księdzem, teologiem. Bardzo szybko jednak przeszedł od tego pomysłu do literatury. Podobno mając 15 lat wiedział, że będzie pisał powieści historyczne.
– Teodora Parnickiego interesowało zawsze pewne skrzyżowanie historii – mówił historyk literatury dr Piotr Kuncewicz w audycji "Portret pisarza". – Tam gdzie południe łączyło się z północą, gdzie spotykały się kontynenty, wpływy, spotykali się ludzie.
Polski pisarz
Wiadomo, że Teodor Parnicki do 12 roku życia w ogóle nie posługiwał się językiem polskim, a polskie tradycje w jego domu rodzinnym w ogóle nie były kultywowane. Nauka w polskim gimnazjum jednak zaważyła na tym, że postanowił być polskim pisarzem. Studia skończył na Uniwersytecie Lwowskim.
W 1937 roku opublikował pierwszą powieść: "Aecjusz, ostatni Rzymianin", dzięki której otrzymał stypendium i wyjechał w podróż po Bułgarii, Grecji i Turcji. Do Polski wrócił tuż przed wybuchem II wojny światowej, a w 1940 roku został aresztowany przez NKWD. ZSRR opuścił z Armią Andersa, najpierw docierając do Teheranu, a potem do Jerozolimy.
Od 1944 roku przez 23 lata mieszkał w Meksyku. Przez rok był tam attaché kulturalnym w ambasadzie RP. Jest to czas milczenia pisarza, kolejne powieści zaczęły powstawać dopiero po 1953 roku. Okres przestoju twórczego literaturoznawcy tłumaczą trudnymi warunkami bytowymi Parnickiego oraz samotnością.
- W tym czasie żeby nie stracić kontaktu z językiem polskim przepisywał obszerne fragmenty prozy XVI-wiecznej – mówił dr Tomasz Markiewka. – To wtedy narodził się dojrzały Parnicki, który zmienił swój język, który stał się niespotykanie precyzyjny i logiczny. Powieści Parnickiego zostały zredukowane do poziomu reprezentacji procesów myślowych bohaterów.
21:33 Parnicki_Teodor_o sobie.mp3 O życiu i twórczości Teodora Parnickiego w setną rocznicą urodzin pisarza mówi literaturoznawca dr Tomasz Markiewka, audycja Magdaleny Mikołajczuk z cyklu "Moje książki" (PR, 5.03.2008)
Jak czytać Parnickiego?
– Ktoś powiedział kiedyś o mnie, że Parnicki strasznie lubi historię, ale to jest miłość bez wzajemności, bo nie mam zbyt wielkiego zmysłu historycznego – mówił sam Teodor Parnicki. – Owszem, ale ja za bardzo wielką wartość uważam to, co nazwałem przekuwaniem historii w literaturę.
Historię w literaturę przekuwał przez całe swoje życie. Jego twórczość nigdy nie była jednak łatwa w odbiorze. Zwłaszcza przez czytelnika niewykształconego, czego Parnicki miał świadomość. – Powieść historyczna może być w dzisiejszych czasach lekarstwem na dwie choroby: albo na kompleks niższości albo na megalomanię – mówił.
17:39 Parnicki_Teodor_o sobie.mp3 Czy historia lubi Teodora Parnickiego? – sam pisarz opowiada o swojej pasji, audycja Piotra Kuncewicza z cyklu "Portret pisarza" (PR, 16.08.1974)
Jego powieści cechuje przede wszystkim autobiografizm, a w późniejszym etapie skierowanie się w stronę fantastyki naukowej. Teodor Parnicki do kraju na stałe wrócił w 1967 roku. Nigdy nie dał się jednak wciągnąć w działalność polityczną poświęcając się tylko twórczości. Ostatnie zdania swojej powieści stawiał jeszcze na kilka dni przed śmiercią. Niezwykły opis pracy twórczej i warsztatu pisarskiego zawarł w swoich dziennikach notowanych od początku lat 80. XX wieku. Zmarł w wieku 80 lat.
mb/im
