Andrzej Małkowski był jednym z twórców polskiego skautingu. Urodził się 31 października 1888 roku.
Cztery pierwsze drużyny skautowe powołał do życia we Lwowie 22 maja 1911 r. Dzień ten uznaje się za początek polskiego harcerstwa. W archiwach Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa zachowała się dokumentalna audycja z 1955 roku poświęcona postaci druha Andrzeja Małkowskiego. Gośćmi programu, poza żoną – Olgą, byli jego bliscy współpracownicy: Władysław Łysakowski, Kazimierz Nałęcz i Józef Stokrotny.
Opowieść Olgi Małkowskiej
Wdowa po Andrzeju mówiła w audycji o początkach pracy organizacyjnej i wychowawczej swego męża, podjętej we Lwowie, jeszcze przed rozpoczęciem I wojny światowej. Podkreślała, jak ważne były dla niego umiłowanie Polski i chęć walki o niepodległość.
Jaką drogą młody student szedł do skautingu, opowiadał w audycji Józef Stokrotny, przyjaciel i współpracownik twórcy polskiego harcerstwa.
- Andrzeja Małkowskiego poznałem w roku 1910 w stowarzyszeniu o greckiej nazwie "Eleusis" na sejmiku filareckim w Kosowie - wspominał. - Członkowie tej organizacji przeciwstawiali się panującej wśród młodych ludzi modzie na picie, palenie, gry karciane. Dbali o czystość obyczajów, wyznawali otwarcie swój katolicyzm i wprowadzali go w czyn.
- Idee, sięgające tradycjami do Mickiewicza i filaretów, Małkowski przeniósł do skautingu - mówił Stokrotny. - Tworzył jakby zakon rycerski i stawiał za wzory postacie takie jak: Zawisza, Żółkiewski, Traugutt.
31:25 Andrzej Małkowski - słuchowisko Rozgł. Polskiej RWE.mp3 "Teatr wyobraźni" - aud. dokumentalna Rozgł. Polskiej RWE o Andrzeju Małkowskim, twórcy polskiego skautingu (15.10.1955)
Zafascynowany Baden-Powellem
W listopadzie 1909 r. Andrzej Małkowski otrzymał do przetłumaczenia, ponoć za karę, klasyczny podręcznik twórcy skautingu Roberta Baden-Powella "Skauting dla chłopców". Po zapoznaniu się z jego treścią Małkowski stał się entuzjastą i propagatorem idei Brytyjczyka na ziemiach polskich.
Wszedł w skład pierwszej Komendy Skautowej, następnie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. W październiku 1911 r. rozpoczął wydawanie "Skauta". Uważał, że harcerstwo może pomóc w wychowaniu młodzieży.
Bóg, honor, Ojczyzna
Miłość do Boga, służba bliźniemu i patriotyzm to były najwyższe wartości, które młody, bo mający wówczas 23 lata, Andrzej Małkowski stawiał przed oczyma szukających przygód chłopców. Pierwsze drużyny założył na przedmieściach Lwowa.
- Andrzej nie gorszył się, wiedział z kim ma do czynienia – wspominała Olga Małkowska. - Zdawał sobie sprawę, że w grupie są też i tacy, którzy mają za sobą przeszłość kryminalną, że ktoś siedział za nożownictwo, inny mały 12-latek to kieszonkowiec, a dwóch wyrostków ograbiło sklep na Łyczakowie. Ale w tych duszach zgłodniałych zaczęła się budzić nowa solidarność i głębokie przywiązanie do komendanta – powiedziała Małkowska.
Etap zakopiański
W styczniu 1913 r. Andrzej Małkowski przeniósł się ze Lwowa do Zakopanego. W drużynie założonej w stolicy polskich Tatr znalazł się m.in. Tadeusz Łysakowski.
- Byłem sierotą, drużyna harcerska w Zakopanem zastępowała mi najbliższą rodzinę – mówił w audycji. - Małkowski kładł wielki nacisk na koleżeństwo. Nie przypominam sobie, żeby skaut skautowi, albo innej osobie zrobił jakąś przykrość, a wyrządzenie komuś krzywdy było wprost nie do pomyślenia.
- Druh Andrzej tępił niepunktualność, egoizm, gadulstwo – dodał Łysakowski. – Zawsze nam powtarzał: "Czyny wasze powiedzą o Was. Gadulstwo to woda, a czyny wasze zostaną".
Jakie były dalsze losy Andrzeja Małkowskiego, który na wieczną wartę odszedł, mając zaledwie 31 lat?
Posłuchaj dokumentalnej audycji z archiwum Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
bs
