August II Mocny – nie potrafił pogodzić się z utratą władzy

Był pierwszym władcą Polski z dynastii saskiej Wettynów. Jego przydomek jest zazwyczaj wiązany z jego nieprzeciętną siłą. 15 września 1697 został koronowany na króla Polski.

Portret Augusta II Mocnego (przed 1720 rokiem), aut. Louis de Silvestre, Wikipedia/dp

Rodzinne zatargi
Małżonka Augusta II Mocnego – Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna – przez cały okres jego panowania żyła z nim w całkowitej separacji. Krystyna Eberhardyna była wychowana na gorliwą luterankę, a jej mąż obejmując koronę polską przeszedł na katolicyzm. Ona nie chciała się na to zgodzić, toteż nigdy nie została nawet koronowana na królową Polski.
Przyjście na świat z tego związku syna skomplikowało i tak trudne relacje małżonków. August II chciał utrzymać Rzeczpospolitą przez syna, jednak warunkiem stawianym przez papiestwo był jego chrzest. Krystyna Eberhardyna otoczyła więc Augusta III luterańskimi wychowawcami, którzy mieli go uchronić przed zakusami ojca. August II Mocny zaprosił syna na sejm, a zrozpaczona królowa nie mogła odmówić. Później musiała posunąć się do porwania syna, wszystkie próby skończyły się jednak fiaskiem.
– Wreszcie, co było dla Krystyny Eberhardyny ciosem ostatecznym, oficjalnie ogłoszono przejście księcia na katolicyzm – podkreślał prof. Marek Urbański w audycji Arkadiusza Ekierta z 2007 roku. – Wkrótce zaczęły się jego kontakty z dworem wiedeńskim, zakończone małżeństwem z Habsburżanką.
Król nie był też wierny żonie i słynął z licznych romansów. Z tych związków miał też liczne grono nieślubnych dzieci.
Chciał dziedziczenia tronu
Od początku swojego panowania w Polsce August II Mocny zmierzał do uzyskania w obrębie terytorium Rzeczypospolitej obszaru, którym mógłby władać dziedzicznie. Żeby osiągnąć swój cel rozpoczął wojnę o Inflanty.
– Uwikłał nas w bardzo niepomyślną, nieszczęsną wojnę północną z powodów, które wszyscy znają – to znaczy z dążenia do zastąpienia ustroju republikańskiego w Rzeczpospolitej monarchią dziedziczną – oskarżał króla Andrzej Tokarczuk w audycji Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie".
Jak utrzymać władzę?
Król uwikłany w różnorakie spory udał się po pożyczkę do cara Rosji Piotra I. W październiku 1703 roku zawarł traktat subsydiarny uzyskując jednorazowo 300 000 rubli i 12 tysięczny rosyjski korpus posiłkowy. Cała transakcja zachowana była w tajemnicy.
Szlachta nie mogła się zgodzić na poczynania króla i zawiązała zbrojną konferencję przeciwko władcy. W styczniu 1704 roku ogłoszono detronizację Augusta II. Król długo jeszcze nie mógł się pogodzić z utratą władzy. Co rusz zawiązywał układy jako król Polski, choć już nim nie był, a władzę przejął Stanisław Leszczyński.
– Był to władca pełen sprzeczności: potrafiący zabłysnąć wszelkimi uzdolnieniami i gotowością działania, a jednocześnie przez trzy dni nie wychodzić z komnaty, w której zamykał się z Piotrem I i pił bez umiaru – zaznaczał prof. Jacek Staszewski.
August II Mocny zmarł na Zamku Królewskim w Warszawie 1 lutego 1733 ze słowami na ustach: "Całe moje życie było jednym nieprzerwanym grzechem".
Posłuchaj dyskusji historyków na temat kontrowersyjnych rządów Augusta II Mocnego.
mb