II powstanie śląskie - zwycięski zryw Polaków

- Nie złożym broni choćby stu mocarzy przeciw powstańcom swój wydało sąd, praw naszych niechaj deptać się nie waży żaden parlament, żaden sejm, ani rząd – głosiły słowa anonimowej piosenki powstańczej.

Powstańcy Śląscy fot. Wikimedia Commons/domena publiczna

95 lat temu, 25 sierpnia 1920 zakończyło się zwycięstwem II Powstanie Śląskie.

Zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego o przynależności Górnego Śląska miał rozstrzygnąć plebiscyt. Pierwszy powstańczy zryw na Śląsku w sierpniu 1919 roku, choć nieudany pokazał, że mieszkańcy chcą należeć do Polski.

Świadomi tego Niemcy usiłowali zrobić wszystko, aby zmusić polski rząd do rezygnacji z Górnego Śląska bez plebiscytu. Zabiegali o to nie tylko drogą krętactw dyplomatycznych, ale też terrorem w stosunku do ludności polskiej na tym obszarze. Do tych zabiegów dołączyli też niemieccy nacjonaliści, którzy 17 sierpnia zamordowali w Katowicach polskiego lekarza Andrzeja Mielęckiego.

Ludność polska była oburzona zachowaniem Niemców. Na wieść o wzmożonej fali terroru w Katowicach górnicy odpowiedzieli strajkiem, który wkrótce ogarnął prawie cały Śląsk. Protesty szybko zamieniły się w zbrojne wystąpienia przeciw Niemcom.

W nocy z 19 na 20 sierpnia w przeważającej większości powiatów odezwały się bojowe trąbki powstańcze i padły pierwsze strzały. W rozkazie operacyjnym nr 2 z dnia 19 sierpnia 1920, podpisanym przez głównego komendanta Alfonsa Zgrzebnioka czytamy: ”Miasta powiatowe należy ominąć, wszelkie załogi policji bezpieczeństwa muszą być rozbrojone, za wszelką cenę należy unikać starć z wojskami koalicyjnymi, w miejscowościach przez nas zajętych tworzyć natychmiast straże obywatelskie”.

Powstańcy z zapałem likwidowali posterunki niemieckiej policji bezpieczeństwa i przepędzali niemieckich urzędników. Zacięte walki toczone przez dobrze zorganizowanych i bogatszych w doświadczenia pierwszego zrywu Powstańców Śląskich doprowadziły do opanowania szeregu ważnych powiatów.

24 sierpnia Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa poszła na poważne ustępstwa wobec Polaków. Wydano rozporządzenie o utworzeniu nowej policji Górnego Śląska, składającej się w połowie z Polaków, a w połowie z Niemców. Nazajutrz, 25 sierpnia 1920 umilkły strzały II powstania śląskiego, które obróciło w pył niemieckie plany siłowego zagarnięcia Górnego Śląska. Wykazało nie tylko bohaterstwo i patriotyzm Polaków, ale też ich nieustępliwość wobec wroga. Potwierdzeniem tych słów okazało się III Powstanie Śląskie, kiedy to na zawsze przekreślono niemieckie plany oderwania tego rejonu od niepodległej Polski.

Posłuchaj audycji z archiwalnymi wypowiedziami uczestników II Powstania Śląskiego.