23 września 1492 roku w katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Jana I Olbrachta na króla Polski.
Jan Olbracht urodził się 27 grudnia 1459 w Krakowie, jako czwarte dziecko Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. 7 czerwca 1492 zmarł Kazimierz IV Jagiellończyk. Na następcę na Litwie wyznaczył brata Aleksandra, w Polsce syna, Jana Olbrachta.
Przekupił szlachtę
Korona polska nie była jednak dziedziczna, więc o ostatecznym wyborze i tak miała zdecydować szlachta. Choć do tronu kandydowali również inni synowie Kazimierza, to niemal jednogłośnie został on wybrany na króla Polski. Jan Olbracht potwierdził przywileje szlachty nadane przez ojca, a wręcz rozszerzył je w statutach piotrkowskich. Te zwalniały szlachtę od cła, ograniczały wychodźstwo chłopów do jednego rocznie na wieś oraz zabraniały nabywania przez mieszczan majątków ziemskich i piastowania urzędów państwowych. Kolejnymi przywilejami król chciał przekupić szlachtę, aby zmobilizować ją do udziału w wyprawie na Mołdawię.
Wyprawa na Mołdawię
Za panowania Jana Olbrachta główną kwestią polityki zagranicznej była sprawa turecka. Król postanowił wyruszyć do Mołdawii, żeby odbić od Turków czarnomorskie porty. Od 1387 roku Mołdawia była lennem Polski, a jej gospodarz, Stefan III Wielki, opowiedział się po stronie Turcji.
Król wraz z 40 tys. wojskiem, głównie z pospolitego ruszenia, w 1497 roku w lipcu wyruszył do Mołdawii. Już 19 października król zarządził odwrót. Wycofujące się oddziały zostały zaatakowane pod Koźminem, gdzie poniosły straszną klęskę. Powiedzenie: "za króla Olbrachta wyginęła szlachta" dotyczy właśnie ogromnych strat w ludziach podczas tej bitwy.
Posłuchaj dyskusji historyków na temat oceny dokonań króla Jana Olbrachta
– Po powrocie do Krakowa król pił, hulał, robił dobrą minę do złej gry – oskarżał króla redaktor Andrzej Tokarczyk. – A co najistotniejsze: ukarał skonfiskowaniem dóbr około 2 tys. szlachciców. Powiedzmy, że miał powody, że za ucieczkę z pola bitwy karać trzeba, ale narzekano, że nie wyciągnął żadnych wniosków z tej nieudanej wyprawy.
Od czasu wyprawy na Mołdawię kresy wschodnie stały się terenem ciągłych odwetowych najazdów turecko-tatarskich.
14:45 Jan Olbracht_Na historycznej wokandzie.mp3 O zasługach i przewinieniach króla Jana Olbrachta dyskutują: historyk prof. Tadeusz Rosłanowski i redaktor Andrzej Tokarczyk, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie".(PR, 30.10.1997)
Szaleństwa króla
Znane były pijaństwo i hulaszczy tryb życia króla. Oddawał się też gorszącym środowisko przyjemnościom, mimo wszystko był lubiany. – To był chyba jedyny spośród Jagiellonów król, który był równie popularny, co jego ojciec – podkreślał prof. Tadeusz Rosłanowski.
– Był człowiekiem odważnym, na pewno nie był złym dowódcą – mówił historyk dr Grzegorz Myśliwski w aud. Andrzeja Sowy z 2001 roku. – Zbyt krótko jednak panował, żeby stwierdzić o tym z całą odpowiedzialnością. Tym bardziej, że wiemy, że pod koniec życia szykował się do kolejnej wojny z zakonem krzyżackim.
Jan Olbracht zmarł nagle 17 czerwca 1501 roku w Toruniu. Jego zwłoki złożono uroczyście w katedrze wawelskiej, a serce wmurowano w jedną z kolumn Bazyliki św. Jana w Toruniu. – Sądzę, że jego szczęściem było to, że nie panował dłużej, gdyż on w tych ostatnich latach życia nie zachowywał się tak, jak przystało na monarchę – podkreślał Andrzej Tokarczyk.
24:49 Jan Olbracht_Najzdolniejszy syn Kazimierza.mp3 Najzdolniejszy syn Kazimierza Jagiellończyka - Jan Olbracht - mówi dr Grzegorz Myśliwski, aud. w 500. rocznicę śmierci króla przygotował Andrzej Sowa. (PR, 14.06.2001)
mb
