Kim jest David Bowie? Bardzo trudno było odpowiedzieć gościom Barbary Schabowskiej na pytanie postawione przez nią w 2013 roku, czyli jeszcze za życia muzyka, w audycji Polskiego Radia.
- To nawet nie ikona ale rodzaj fantazmatu. Ktoś kto nie koniecznie istnieje, rodzaj mitu – stwierdziła filmoznawczyni Karolina Kosińska. - Dla mnie to jest postać zmieniona w przedmiot artystyczny, który jest o tyle fascynujący, że jest zmienny – dodał poeta Andrzej Sosnowski. Krytyk muzyczny Grzegorz Brzozowicz poszedł jeszcze dalej i uznał, że największym dokonaniem Bowiego jest - wprowadzenie zmiany jako czegoś koniecznego w twórczości artystycznej.
Jak widać podobnych definicji, z których każda będzie zawierać jakąś część prawdy o wybitnym artyście można skonstruować wiele. Pytanie tylko, czy ma to sens. Może właśnie ta nieuchwytność Davida Bowiego jest cechą, która najlepiej go charakteryzowała. Co więcej, sam Bowie robił wiele, żeby taki swój wizerunek kreować. Być może sam nie potrafiłby odpowiedzieć na pytanie dziennikarki. W piosence "Heat" z płyty "The next day" śpiewał "…and I don’t know who I am" (...I nie wiem kim jestem).
Alternatywna osobowość
Genialny wokalista, multiinstrumentalista, kompozytor, aktor i ikona stylu przez całą swoją karierę konsekwentnie zmieniał swoje artystyczne wizerunki. Stworzył nawet dla siebie alternatywne osobowości, w które wcielał się na jakiś czas konsekwentnie nie wychodząc z przybranej roli. Pierwszym z nich był Ziggy Stardust – androgyniczny przybysz z kosmosu, ubrany w kostium przypominający sukienkę, który zaprojektował kreator mody Michael Fish. Z Ziggy Stardustem związane są płyty "The man who sold the world"(1970) oraz "The rise and fall of Ziggy Stardust and the spiders from Mars" (1972).
- Ziggy Stardust był postacią z Marsa, która nie miała seksualności. Miał być kimś zupełnie niepojętym, a jednocześnie przedmiotem kultu – tłumaczyła Karolina Kosińska. - Wprowadził biseksualizm do muzyki rockowej, co było wtedy wielkim skandalem – dodał Grzegorz Brzozowicz.
02:13 dawid bowie - artysta kompletny___v2013001629_tr_0-0_11000006fda5f786[00]zmontowany.mp3 "David Bowie – artysta kompletny". Audycja Barbary Schabowskiej z cyklu "Rozmowy po zmroku". (PR, 14.03.2013)
Kolejnym alter ego Bowiego był Thin White Duke związany z albumami "Young Americans"(1975) i "Station to station"(1976). Pod tym imieniem kryła się "elegancka" wersja scenicznej osobowości Bowiego. Thin White Duke śpiewał, według określenia samego Bowiego, "plastikowy soul" (muzyka była inspirowana filadelfijskim soulem, który zachwycił Bowiego podczas wizyty w Stanach Zjednoczonych). W tym okresie Bowie intensywnie poszukiwał siebie także w narkotykowych odlotach, czego efektem było silne uzależnienie od kokainy.
Nie da się oprzeć wrażeniu, że do poszukiwań artystycznej osobowości muzyk podchodził tak, jakby był nieustannie spóźniony. Możliwe, że powodem takiego stanu rzeczy był pogląd wyrażony przez niego w jednym z wywiadów, w którym powiedział, że muzyka rockowa jest 30 lat do tyłu za pozostałymi dziedzinami sztuki.
Trudne początki
David Bowie urodził się 8 stycznia 1947 roku w Brixton w Londynie jako David Robert Jones (David Bowie to pseudonim, który przyjął, aby nie być mylonym z wokalista zespołu "The Monkees"). Już w 1962 roku, w wieku 15 lat założył swój pierwszy zespół. Ale początki nie były łatwe. Sławę przyniósł mu dopiero w 1969 roku utwór "Space oddity".
- On bardzo długo czekał na sukces komercyjny – wspominał Grzegorz Brzozowicz. - Jego prawdziwa kariera rozpoczęła się od podpatrywania innych. Był zafascynowany Dylanem, z drugiej strony Velvet Underground i Andym Warholem. Jednocześnie podpatrywał swojego przyjaciela i konkurenta Marka Bolana, który stworzył glam rock. Dopiero po sukcesie Bolana, będąc muzykiem znacznie bardziej inteligentnym od niego, stworzył Ziggy’iego Stardusta.
Inspiracje
Postaci i zjawisk kultury, które inspirowały Bowiego było wiele.
- Wpływ na Bowiego miał Fritz Lang i niemiecki ekspresjonizm, literatura modernizmu wczesnych lat 70. czy literatura Williama Burroughsa – wymienia Victoria Broackes, kurator wystawy poświęconej Davidowi Bowiemu w Victoria and Albert Museum w Londynie w audycji Barbary Schabowskiej.
Kolejne postaci, którym można przypisać związki z jego twórczością - jak wymienia Broackes - to Tristan Tzara, Basquiat, Philip Glass, a nawet Lady Gaga.
- Trudno właściwie powiedzieć, gdzie Bowie sam wymyśla i inspiruje, a gdzie sam jest inspirowany – twierdzi dziennikarz muzyczny Jarosław Szubrycht. - To taka soczewka, która skupia w sobie różne trendy związane ze sztukami wizualnymi i oczywiście z muzyką. Dostosowuje się do tego co się dzieje, przy czym nie jest to Zelig. Nie płynie z nurtem, natomiast wychwytuje to trochę wcześniej niż inni. To w dużej mierze jest tajemnicą jego sukcesu – tłumaczy Szubrycht.
- Cała jego twórczość sprowadzała się do odkrywania czegoś odkrytego, przez co nigdy nie był oryginalny, a jednocześnie przez to, że czerpał z tak wielu źródeł, był może najbardziej oryginalnym artystą lat 70. Bez wątpienia najbardziej nowatorskim – dodaje z kolei Grzegorz Brzozowicz.
Kolejne wcielenia
Wyniki swoich wizerunkowych poszukiwań David Bowie prezentował i rozwijał nie tylko w teledyskach i na scenie, ale także w filmach. Zaczęło się od "Człowieka, który spadł na ziemię" Nicolasa Roega z 1976, w którym Bowie, korzystając z wizerunku Ziggy Stardusta, gra przybysza z obcej planety.
Potem przyszły kolejne role. W filmie Nagisy Oshimy "Wesołych świąt, pułkowniku Lawrence" z 1983 roku Bowie zagrał jeńca wojennego, a w znakomitym filmie Martina Scorsese "Ostatnie kuszenie Chrystusa" z 1988 roku wcielił się w Poncjusza Piłata. Istotna była też rola króla goblinów w bajkowym filmie fantasy Jima Hensona pod tytułem "Labirynt"(1986).
David Bowie zagrał też szereg epizodów w takich filmach jak: "Żółtobrody" (1983), "Zagadka nieśmiertelności" (1983), "Ucieczka w noc" (1985), "Prestiż" (2006) czy w słynnym serialu Davida Lyncha "Twin Peaks: ogniu, krocz ze mną"(1992).
Śmierć
David Bowie zmarł 10 stycznia 2016 roku dwa dni po swoich 69 urodzinach, kiedy to ukazał się jego ostatni album zatytułowany "Blackstar". Czy ułatwia on odpowiedź na nurtujące od dawna pytanie, które 4 lata temu przybrało nową formę gramatyczną, kim był David Bowie?
Trudno powiedzieć. W pewnym sensie to nic nowego, bo Bowie znowu proponuje nam nową wersję samego siebie. Tym razem teksty i przede wszystkim teledysk do tytułowego utworu mogą budzić skojarzenia z satanizmem, co jest znaczące wziąwszy pod uwagę, że Bowie przygotowując płytę, wiedział już najprawdopodobniej, że jest śmiertelnie chory. Czy do końca chciał pozostać przekorny wobec obowiązujących schematów zachowania? Na pewno nie przestał szokować.
Inną kwestią jest, że album "Blackstar" robi ogromne wrażenie i jest bez wątpienia jedną z najlepszych płyt wydanych na świecie w ostatnim dziesięcioleciu. To album, w którym słychać, że Bowie, w konfrontacji ze współczesną sceną muzyczną, jest przybyszem z innej o wiele bardziej rozwiniętej cywilizacji.
az
