Adam Naruszewicz - pisarz, poeta i historyk, prekursor badań nad Słowiańszczyzną - przyszedł na świat 20 października 1733 roku. Był jezuitą i jednym z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia.
Jezuita i wykładowca
Pochodził z zamożnej rodziny szlachty litewskiej. Zdobywał wykształcenie w szkole jezuickiej i po osieroceniu we wczesnym wieku postanowił związać się z zakonem, do którego wstąpił w 1748 roku. Jeszcze tego samego roku został wysłany na studia do Lyonu. Spędził we Francji następne 10 lat, podczas których nasiąknął oświeceniowymi ideami.
Po powrocie do Rzeczpospolitej został wykładowcą łaciny, gramatyki, poetyki i retoryki na Akademii Wileńskiej. Inteligencja Adama Naruszewicza szybko została dostrzeżona i doceniona przez zakonnych przełożonych, którzy opowiedzieli o nim Michałowi Czartoryskiemu, potężnemu przywódcy tzw. Familii Czartoryskich.
Ugrupowanie skupiające się wokół magnackiej rodziny planowało przeprowadzić w Rzeczpospolitej Obojga Narodów reformy ustrojowe, które mogłyby pozwolić na skuteczne stawienie czoła coraz większemu zagrożeniu ze strony ościennych państw. Potrzebowali do tego m.in. zaplecza intelektualnego, do którego pasował młody ksiądz Adam Naruszewicz.
Dzięki pieniądzom Michała Czartoryskiego wyruszył w kolejną kilkuletnią podróż do zachodniej Europy. Odwiedził Niemcy, Włochy, Hiszpanię oraz Francję. Po powrocie do ojczyzny ponownie trafił na Akademię Wileńską, ale tym razem na o wiele bardziej szacownym stanowisku profesora poetyki, nauki stylu i dziejów literatury.
Królewski stronnik
Jako jezuita i jednocześnie oświeceniowy reformator był jednym z typowych przedstawicieli tego intelektualnego nurtu, zdominowanego w Polsce przez duchowieństwo.
– Na początki polskiego oświecenia mieli wpływ duchowni, kształceni najczęściej we Włoszech i przywożący stamtąd nowe idee i pomysły. Ich rola w reformowaniu szkół, inicjatywy kulturalne wywarły poważny wpływ na przenikanie nowych prądów do społeczeństwa Rzeczypospolitej – mówiła dr Maria Czeppe w audycji Polskiego Radia z 2001 roku.
06:31 oświecenie po polsku___2723_01_iv_tr_0-0_112641581ec67c55[00].mp3 Dr Maria Czeppe mówi o polskim oświeceniu w audycji Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika polska". (PR, 3.07.2001)
Adam Naruszewicz doszedł do znacznego wpływu na polskie życie publiczne w latach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Król popierał program polityczny Familii Czartoryskich i starał się przeprowadzić reformy w Rzeczpospolitej.
Na życzenie króla przeprowadził się do Warszawy, w której współtworzył niezwykle bogate życie intelektualne stolicy epoki stanisławowskiej. Jezuita wykładał na Collegium Nobilium, szkole dla szlacheckich synów, która miała wykształcić nowe pokolenie na elitę obywatelskiego społeczeństwa.
Adam Naruszewicz był również redaktorem tygodnika literackiego "Zabawy przyjemne i pożyteczne", który ukazywał się od 1770 do 1777 roku. Był przygotowywany przez towarzystwo związane z królewskimi obiadami czwartkowymi.
Jako zwolennik króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wniósł duży wkład w obrady Sejmu Wielkiego oraz w był zwolennikiem przyjętej przez niego Konstytucji 3 maja.
Twórczość literacka
Adam Naruszewicz współtworzył nie tylko polskie życie polityczne, ale także kulturalne i literackie. Zadebiutował drukiem w latach 70. XVIII wieku jako tłumacz klasycznych dzieł Tacyta i pieśni Horacego.
W latach 80. przez kilka lat wydawał w kilku tomach swoje największe dzieło - "Historię narodu polskiego". Postawił sobie za cel nie tylko badania historyczne, ale także stworzenie aktualnego przesłania. Jako zwolennik Stanisława Augusta Poniatowskiego, który próbował umocnić władzę królewską, Naruszewicz w swojej "Historii narodu" ukazywał polskie sukcesy jako zasługę silnych monarchów, a porażki jako skutek nadmiernej szlacheckiej anarchii.
W podobnym celu pisał swoje utwory poetyckie, przede wszystkim najbardziej znane satyry. Oprócz zabawiania czytelnika miały również służyć krytyce narodowych przywar i nawoływały do oświeceniowego motta "sapere aude" - "odważ się być mądrym".
sa
