Kulisy wybuchu insurekcji kościuszkowskiej
Po zawiązaniu konfederacji targowickiej w nocy z 18 na 19 maja 1792 roku i przegranej wojnie polsko-rosyjskiej z tego samego roku, wojska naszego wschodniego sąsiada zaczęły likwidować osiągnięcia konstytucji 3 maja. W wyniku ich grabieżczej polityki gospodarka kraju załamała się, a siedem największych banków Rzeczpospolitej upadło.
W 1793 roku Imperium Rosyjskie i Prusy dokonały II rozbioru Polski, w wyniku którego kraj stracił na rzecz zaborców rozległe tereny – ponad 300 tysięcy kilometrów kwadratowych. Cesarzowa Katarzyna II zaczęła dążyć do zupełnego wymazania Rzeczpospolitej z map. Pierwszym krokiem ku temu było zastąpienie ugodowego posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego w Polsce Jakoba Sieviersa surowym Osipem Igelströmem. Nowy ambasador nie tylko zakazał noszenia Orderu Virtuti Militari, ale również przystąpił do budowania szerokiej sieci agentów, którzy zajmowali się inwigilowaniem polskiego społeczeństwa. Bezpośrednią przyczyną wybuchu insurekcji była decyzja z lutego 1794 roku o zmniejszeniu liczby wojska polskiego.
12 marca generał Antoni Madaliński odmówił poddania redukcji I Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej i na czele swojego wojska wyruszył do Krakowa. Tam w kościele kapucyńskim wraz ze swoimi żołnierzami ślubował gotowość oddania życia za ojczyznę. Dwanaście dni później na Rynku Głównym w Krakowie odczytano akt powstania, a Tadeusz Kościuszko został mianowany Najwyższym Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej. W ten sposób w Polsce wybuchła insurekcja kościuszkowska.
Aleksander Suworow został skierowany do Rzeczpospolitej w drugiej połowie 1794 roku. 17 września osaczył korpus Karola Sierakowskiego i zmusił go do odwrotu w kierunku Brześcia Litewskiego. 19 września rozbił polskie oddziały w bitwie pod Terespolem. 26 października Suworow rozgromił wojska litewskie generała Stanisława Mokronowskiego, a następnie skierował się ku Warszawie.
Tysiące niewinnych ofiar
Wojskowy dotarł do stolicy 2 listopada. Dwa dni później - o świcie - rozpoczął szturm na miasto, który zakończył się rzezią Pragi. To wydarzenie jest uznawane za jedno z najtragiczniejszych w polskiej historii. Rosjanie - mimo zaciętego oporu wroga - szybko przebili się przez źle przygotowane umocnienia żołnierzy powstańczych i przystąpili do mordowania ludności cywilnej. W ten sposób Suworow chciał zmusić Polaków do poddania się i zakończenia insurekcji.
Nasza artyleria polowa przybyła na brzeg i działa tak skutecznie, że zburzyła wiele domów. Po świście pocisków i łoskocie bomb rozległ się jęk i lament ze wszystkich stron miasta. Uderzono w dzwon na trwogę. Ten dźwięk ponury zlewając się z lamentem płaczących, napełniał powietrze przenikliwym jękiem. Na Pradze ulice i place zasłane były ciałami zabitych, krew lała się strumieniami. Zaczerwienione wody Wisły niosły ciała tych, którzy szukając ratunku, utonęli w jej nurtach. Widząc swą straszną hańbę zadrżała wiarołomna stolica - pisał Suworow w raporcie do carycy Katarzyny II.
Głównymi sprawcami tragedii byli Kozacy, którzy brutalnie mordowali nie tylko mężczyzn, ale również kobiety i dzieci. Według szacunków zginęło wówczas od 13 do 20 tysięcy ludzi. Po upadku powstania Suworow został awansowany przez carycę Katarzynę II na feldmarszałka. Ponadto władczyni na pamiątkę wydarzeń z 4 listopada ustanowiła Krzyż za Zdobycie Pragi.
- Suworow był tylko wojskowym. On działał tak, jak to rozumiał w interesie Imperium Rosyjskiego. I tę rzecz wykonywał w sposób straszliwie bezwzględny. Oczywiście, że Rosjanie mogą go apoteozować, ale w sercach narodu polskiego nie znajdzie on nigdy sympatii - mówił w audycji z cyklu "Dialogi historyczne" historyk prof. Andrzej Zahorski - To był człowiek, który dobił Rzeczpospolitą. Był tym, który zwyciężył powstanie kościuszkowskie i przyczynił się do upadku Polski – dodawał.
14:07 insurekcja warszawska 1794 roku___pr i 19782_tr_0-0_12179694cc67460c[00].mp3 Przebieg insurekcji kościuszkowskiej przedstawia historyk prof. Andrzej Zahorski. Audycja Jerzego Gruma "Insurekcja warszawska 1794 roku" z cyklu "Dialogi historyczne". (PR, 16.04.1989)
Żołnierz niezwykle utalentowany
Aleksander Wasilijewicz Suworow urodził się 24 listopada (13 listopada według kalendarza juliańskiego) 1729 roku w Moskwie. Do wojska został wcielony w latach 40., będąc jeszcze chłopcem. W latach 1756-63 był uczestnikiem wojny siedmioletniej, a w latach 1768-72 brał udział w tłumieniu konfederacji barskiej w Polsce.
Był uczestnikiem dwóch wojen rosyjsko-tureckich: po raz pierwszy w latach 1772-1774, a kolejny raz w latach 1787-1792. Po stłumieniu insurekcji kościuszkowskiej do 1796 roku był dowódca okupacyjnych wojsk rosyjskich w Polsce. Pod koniec lat 90. przewodził sprzymierzonym siłom rosyjsko-austriackich walczącym z Francuzami we Włoszech. Również i tam odniósł wiele sukcesów, za co otrzymał tytuł księcia Italii i specjalnie dla niego utworzony tytuł generalissimusa. Niedługo później Suworow zmarł – został pochowany w Petersburgu.
Jb
Bibliografia:
1. M. G-K, Rzeź Pragi, http://muzhp.pl/pl/e/1499/rzez-pragi.
2. Suworow Aleksandr W., Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Suworow-Aleksandr-W;3981631.html.
3. Insurekcja Warszawska. Zwycięstwo dzięki mieszkańcom stolicy, https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/2716842,Insurekcja-Warszawska-Zwyciestwo-dzieki-mieszkancom-stolicy.
