2 czerwca 1994 roku zmarł nauczyciel Walenty Szwajcer, człowiek, który 31 sierpnia 1933 roku  odkrył pozostałości prehistorycznej osady kultury łużyckiej w Biskupinie.

Polskie Pompeje

- Początki były bardzo trudne. To był niesłychany prymityw - mówił archeolog w audycji "Na tropach historii" nadanej w Polskim Radiu w 1966 roku. - Ekspedycja liczyła 6 osób, rozbiliśmy obóz, środki, jakimi dysponowaliśmy, to było 360 zł. 22 czerwca 1934 dwudziestu bezrobotnych z Gąsawy i Biskupina zaczęło kopać.

- Już podczas pierwszej kampanii wykopaliskowej wraz z innymi pracownikami Uniwersytetu Poznańskiego odkryliśmy całą ulicę, domy, części wałów, które otaczały osadę i falochron. To wywołało ogromne zainteresowanie nie tylko w całej Polsce, ale i za granicą. Zaczęli przyjeżdżać korespondenci z całego świata - opowiadał prof. Józef Kostrzewski.

Ślady praprzodków

W audycji poświęconej odkryciu Biskupina wzięli udział również inni archeolodzy: ówczesny kier. Katedry Archeologii na Uniwersytecie Toruńskim, prof. Kazimierz Żurowski oraz doc. dr Bogdan Kostrzewski, syn odkrywcy osady. Obaj zwracali uwagę na niezwykłość tego miejsca, podkreślali znakomity stan zachowanych tu zabytków.

- Ten gród świadczy o inteligencji ludzi, którzy go budowali – stwierdził prof. Żurowski.

Światowa sensacja

Odnalezienie osady w Biskupinie wywołało sensację na całym świecie. Okazało się bowiem, że pochodzi ona z ok. 780 roku p.n.e., a zatem liczyła ok. 2700 lat. Nic zatem dziwnego, że niemal natychmiast po tym odkryciu, odnotowały je wszystkie encyklopedie świata.

O znaczeniu tego miejsca na archeologicznej i turystycznej mapie Polski mówiła w 2006 roku Hanna Maria Giza w audycji z cyklu "Klub Ludzi Ciekawych Wszystkiego". Wraz ze swymi gośćmi: drem Wojciechem Brzezińskim, dyrektorem Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, i drem Wiesławem Zajączkowskim, dyrektorem Muzeum Archeologicznego w Biskupinie, autorka programu rozmawiała też o historii osady.

- Do lat 30. XX wieku nie znaliśmy żadnych osad, które byłyby przykładem kultury łużyckiej - powiedział Wiesław Zajączkowski. - I ten Biskupin wypłynął nagle jako coś ogromnego, coś fantastycznego i wzbudzał takie zainteresowanie. Stąd też, już przed wojną, o Biskupinie pisały wszystkie encyklopedie na świecie.

- Biskupin powstał najpierw w głowie jakiegoś genialnego architekta i potem został konsekwentnie zrealizowany - komentował gość programu. - W Biskupinie nie ma miejsca na plomby, dobudówki, tak jak teraz się dzieje w różnych  miejscach. Biskupin to 13 ulic równoległych, ulica okrężna, wał, pomost, wieża. To jest ogromne założenie urbanistyczne. Dotychczas myśleliśmy, że było ono budowane przez wiele lat, tymczasem badania dendrologiczne wskazują, że osadę zbudowano w bardzo krótkim czasie, w przeciągu 5-7 lat.

Jaką technikę mieszkańcy Biskupina zastosowali podczas realizacji tego niezwykłego, jak na tamte czasy, projektu? Skąd wzięła się idea budowy takiej osady w tym rejonie Europy? Dlaczego mieszkańcy nagle opuścili swe domostwa? Posłuchaj, jak na te i inne pytania odpowiadali goście Hanny Marii Gizy.

bs

114 lat temu, 16 sierpnia 1910 roku, zmarł Zygmunt Gloger, historyk, archeolog, etnograf, folklorysta, krajoznawca. Dziełem jego życia jest "Encyklopedia staropolska ilustrowana".

Wędrując po ziemiach Polski i Litwy, zbierał wytwory narodowej kultury: ludowe pieśni, przypowieści, porzekadła, rysunki, stare piśmiennictwo, stroje ludowe i pozostałości archeologiczne. Wszystko, co mu się z czasami minionymi w jakiś sposób kojarzyło.

– Jego starożytnictwo to zbieractwo wszystkich dawnych rzeczy polskich do początku XIX wieku – mówiła na antenie Polskiego Radia dr Teresa Komorowska, autorka biografii Zygmunta Glogera.

Działalność folklorystyczna Zygmunta Glogera prowadzona w okresie zaborów była niezwykle ważna dla zachowania narodowej odrębności Polaków. W czasach największego ucisku, kiedy nie istniały państwowe instytucje patronujące polskiej nauce i kulturze, on uważał za konieczne trzymanie się narodowych obrzędów ludowych i szlacheckich. Jak pisał: "Każde społeczeństwo jest takim, jakimi pojęciami, cnotami, nałogami nasiąkły jego jednostki w domu, rodzinie i szkole".

Zygmunt Gloger imponował pracowitością. "Ani jednej godziny w życiu nie strwonił na rozrywkę w karty, nie spędził ani dnia w podróży poza granicami Słowiańszczyzny, nie był ani razu na wyścigach, na balu publicznym, maskaradzie, majówce dla zabawy. Zadowalał się stale pięcioma godzinami snu na dobę".

Efektem trzydziestu lat gromadzenia materiałów o przeszłości dziejowej kraju i narodu była "Encyklopedia staropolska". Swoiste ukoronowanie i opus magnum Zygmunta Glogera.

Mimo pokaźnego dorobku naukowego i powszechnego uznania do końca życia pozostał człowiekiem skromnym i serdecznym. Zmarł 15 sierpnia 1910 na skutek przypadkowego zakażenia i amputacji ręki. "Kochał przeszłość dla przyszłości" – te słowa widnieją na nagrobku Zygmunta Glogera na Powązkach.

mjm