Szczątki odnalezione podczas budowy drogi
Instytut Pamięci Narodowej przekazał, że "17 sierpnia 2022 r. do Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN wpłynęła informacja o odnalezieniu szczątków ludzkich podczas prowadzenia prac budowlanych na drodze DK61 przy wiadukcie kolejowym na wysokości Wieliszewa (powiat legionowski)".
"Zgłaszającym był kierownik nadzoru archeologicznego, w którego ocenie szczątki mogły pochodzić z I lub II wojny światowej" - dodano.
Pracownicy BPI IPN przeprowadzili wizję lokalną terenu, podczas której potwierdzili występowanie w wykopie "luźnych fragmentów kostnych". "Zwrócili też uwagę na możliwość powiązania pochówków ze starym cmentarzem garnizonowym (zał. w 1902 r. dla garnizonu rosyjskiego) znajdującym się w bezpośrednim sąsiedztwie. Uzyskano też informację, że pierwsze szczątki zostały odkryte w połowie lipca br., o czym została zawiadomiona Policja i Prokuratura Rejonowa w Legionowie. Prokurator wszczął postępowanie i zlecił zabezpieczenie zebranych z powierzchni fragmentów kostnych w Zakładzie Medycyny Sądowej w Warszawie" - poinformowano.
Następnie Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN przekazało sprawę wg właściwości do Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN, a ono nawiązało kontakt z inwestorem - Generalną Dyrekcją Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Warszawie - oraz prowadzącym sprawę prokuratorem.
"Ustalono, że do czasu zakończenia czynności obszar występowania pochówków zostanie wyłączony z prac budowlanych, jednakże przeprowadzenie ekshumacji było niezbędne do zakończenia inwestycji o kluczowym znaczeniu dla modernizacji sieci drogowej i kolejowej. Po uzyskaniu informacji o zakończeniu postępowania prokuratorskiego i zgodzie na przejęcie zabezpieczonych szczątków z Zakładu Medycyny Sądowej, zgodnie z ustawą o grobach i cmentarzach wojennych, prezes IPN wydał decyzję o ekshumacji szczątków z grobów w celu przeniesienia ich na teren cmentarza wojennego" - podano.
Polegli w 1944 roku
Na podstawie analizy historycznej i oględzin artefaktów występujących przy szczątkach ustalono, że mamy do czynienia z ciałami żołnierzy Armii Czerwonej poległych w walkach z Niemcami w październiku 1944 roku.
"Pozwoliło to wojewodzie mazowieckiemu wskazać właściwe docelowe miejsce pochówku – cmentarz wojenny żołnierzy Armii Czerwonej w Białobrzegach. Prace ekshumacyjne na zlecenie Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa miały miejsce od 4 do 6 listopada 2022 roku. Podczas nich odnaleziono i pochowano na cmentarzu wojennym w Białobrzegach szczątki 114 poległych czerwonoarmistów" - napisano w komunikacie.
IPN przypomniał, że walki w rejonie Wieliszewa toczyły się w pierwszej połowie października 1944 roku. "Nacierające jednostki sowieckie dążyły do likwidacji niemieckiego zgrupowania w widłach Wisły i Narwi. Rejon Wieliszewa obsadzał 9. Pułk Grenadierów Pancernych SS »Germania« z 5. Dywizji Pancernej SS »Wiking«. Rubież obrony stanowiła szosa Legionowo – Zegrze. Sowieckie grupy szturmowe wielokrotnie przekraczały linię szosy i nasyp kolejowy, a następnie były wypierane na pozycje wyjściowe. Obie strony poniosły bardzo duże straty. Cmentarz garnizonowy, na którym znajdowały się niemieckie stanowiska, został całkowicie zniszczony" - podano.
Dodano, że "bezpośrednio po zakończeniu walk poległych czerwonoarmistów pochowano w kilku zbiorowych mogiłach wzdłuż drogi po jej zachodniej stronie".
Fundamentalna sprawa
"W 1948 roku w ramach akcji komasowania wojennych pochówków dokonano częściowej ekshumacji tych mogił, jednak zrobiono to bardzo niestarannie, pomijając wiele grobów, a z innych podejmując jedynie fragmenty zwłok. Właśnie ten frontowy cmentarz został aktualnie odkryty" - wskazano w komunikacie.
Podkreślono, że "działania podjęte przez IPN wynikają z fundamentalnego poszanowania dla ludzkich szczątków".
"Niedopuszczalne byłoby prowadzenie prac budowlanych i zniszczenie wojennych pochówków, choć oczywiście częściowe wstrzymanie robót było dla inwestora i wykonawcy poważnym utrudnieniem" - napisano.
Zaznaczono, że "wbrew głoszonej przez stronę rosyjską propagandzie o bezczeszczeniu i profanowaniu szczątków poległych czerwonoarmistów w związku z realizacją ustawy o zakazie propagowania komunizmu, IPN nigdy nie naruszał i nie likwidował grobów wojennych".
"Przeciwnie, w minionych latach Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w ramach swoich zadań ustawowych przeniósł z polowych mogił i pobojowisk na cmentarze wojenne szczątki ok. 250 żołnierzy Armii Czerwonej. Teraz dodajemy do tej liczby 114 czerwonoarmistów z Wieliszewa, którzy znaleźli swoje miejsce spoczynku na cmentarzu wojennym pozostającym pod opieką i na utrzymaniu wojewody mazowieckiego" - przypomniano.
PAP/bm
