211 lat temu, 8 lutego 1813 roku, zmarł Tadeusz Czacki. Wybitnie zasłużył się dla kultury polskiej, twórca jednego z najbardziej znanych ośrodków naukowych na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczpospolitej.
Czacki, wychowany w rodzinnym majątku w Porycku w powiecie Krzemienieckim, już od najmłodszych lat odznaczał się niezwykłą starannością, pilnością i powagą. Pieniędzmi otrzymywanymi od ojca opłacał nauczyciela dla wiejskich dzieci oraz wspomagał biednych i sieroty.
"Rys ten znamienny snuje się jak barwna nić przez cały żywot Czackiego. Miłość ojczyzny i troska o oświatę powszechną nie maleje w jego sercu ani na chwilę. Pozostał im wierny do ostatniego tchnienia. Zaczął od szkółki dla sierot w rodzinnym Porycku, skończył na Krzemieńcu" – pisał we wspomnieniach ksiądz Alojzy Osiński.
Na początku lat osiemdziesiątych XVIII wieku Tadeusz Czacki znalazł się w Warszawie, gdzie po ukończeniu szkół średnich penetrował zbiory Biblioteki Załuskich. Wtedy to właśnie nabrał zamiłowań naukowych i bibliofilskich.
W warunkach napiętego życia politycznego, w czasach Sejmu Walnego i prac nad Konstytucją 3 Maja trzymał się na uboczu.
– Z dala omijał stronnictwo patriotyczne. Nie angażował się w politykę, w zamian rozwijając działalność na niwie naukowej – mówił prof. Andrzej Notkowski.
07:49 tadeusz czacki - twórca liceum krzemienieckiego___2151_02_iv_tr_0-0_108003580c3d4a21[00].mp3 Tadeusz Czacki - audycja z cyklu "Kronika niezwykłych Polaków". (PR, 1.07.2002)
W 1803 roku, po przyznaniu autonomii polskiemu szkolnictwu na Litwie i Rusi, Czacki został mianowany wizytatorem szkół guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Do końca życia poświęcił się organizacji szkolnictwa na terenie Kresów Wschodnich.
Uwieńczeniem tych działań było otwarcie w 1805 roku Liceum Krzemienieckiego - instytucji naukowej nazywanej "Wołyńskimi Atenami". Czołowa placówka oświatowa ówczesnej Rzeczpospolitej przyciągnęła grono wybitnych nauczycieli. W okolicy powstało też obserwatorium astronomiczne, ogród botaniczny, gabinet minerałów, drukarnia i biblioteka, do której Czacki przekazał własne, liczące 30 tysięcy tomów, zbiory.
Dzieło Tadeusza Czackiego przetrwało kilkadziesiąt lat. W 1831 roku, w ramach represji po klęsce powstania listopadowego, Liceum Krzemienieckie zostało zlikwidowane przez władze rosyjskie.
Posłuchaj audycji przedstawiającej sylwetkę Tadeusza Czackiego.
