Odnowa w Grodnie

Unia w Grodnie z 1432 roku to ostatnia z czterech unii, które zawarto za życia Władysława Jagiełły.

Jej powodem było zamieszanie, które powstało na Litwie po śmierci Wielkiego Księcia Witolda w 1430 roku. Powstał wówczas problem następstwa - nie było jasne, kto powinien objąć po Witoldzie stolicę w Wilnie. Jagiełło zdecydował się poprzeć swojego najmłodszego brata, Świdrygiełłę - Bolesława, którego na władcę Litwy wynieśli lokalni możnowładcy. Okazało się jednak, że wybór z 1430 roku nie był trafny – nowy Wielki Książę już wcześniej dał się poznać jako przeciwnik unii Polski z Litwą i  niemal natychmiast wystąpił przeciwko swojemu bratu, próbując uzyskać niezależność Litwy. Wspierali go w tym zarówno Krzyżacy i cesarz, jak i Moskwa.
 
Badacze od dawna próbują wyjaśnić nam decyzję Świdrygiełły. Oskar Halecki pisał na przykład, że nowy wielki książę był zwolennikiem związku państwowego z Polską, gdyż był on po prostu korzystny dla Litwy, a spór miał dotyczyć jedynie litewskich dążeń do równouprawnienia. Zdaniem Ludwika Kolankowskiego o niechęci Świdrygiełły do zrywania z Polską miałby świadczyć fakt, że książę dopiero w 1431 roku zaczął rozglądać się za sojusznikami. Ze źródeł wynika jednak coś innego: wiemy, że Świdrygiełło podjął starania nawiązania przyjaźni z cesarzem jeszcze w 1429 roku, a zatem za życia Witolda. Po 1430 roku zgłaszał także gotowość przyjęcia korony królewskiej i deklarował cesarzowi, że doprowadzi do odciągnięcia Mołdawii od sojuszu z Polską i Turcją. Wojna domowa, która wybuchła za jego sprawą w 1432 roku, trwała aż 7 lat.

  

Panorama Grodna. Fot. M. Falkowski.

Zygmunt Kiejstutowicz, brat Witolda, opowiedział się w tym sporze po stronie króla polskiego, zawierając w październiku 1432 roku kolejną unię z Polską – w Grodnie. Na jej mocy to Zygmunt, a nie Świdrygiełło miał objąć stolicę w Wilnie, potwierdzając jednocześnie główne założenia unii horodelskiej. Obydwa państwa pozostawały związane ze sobą, broniąc się przed wpływami Krzyżaków i Moskwy. Wołyń pozostał przy Litwie, a Podole Zachodnie  - przy Koronie. Z pomocą Zygmunta Świdrygiełło został wkrótce pokonany – było to pod Wiłkomierzem w 1435 roku. Na Litwę powrócił dopiero w roku 1440, kiedy w Wilnie zasiadł kolejny Wielki Książę - Kazimierz Jagiellończyk.
 
Wkrótce po śmierci Jagiełły w 1434 roku więzy pomiędzy Polską i Litwą osłabły. Nowy władca Polski, Władysław Warneńczyk, zwrócił się ku Węgrom, które wkrótce połączył z Polską unią personalną, Litwa tymczasem stała się w 1440 roku praktycznie niezależnym państwem pod rządami jego brata, Kazimierza. Unie Jagiełły zostały zerwane. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1447 roku, kiedy Kazimierz Jagiellończyk zasiadł na polskim tronie.

Posłuchaj audycji Marty Kwaśnickiej, w której Krzysztof Jabłonka, redaktor portalu Kresy.pl opowiada o unii w Grodnie.

(mak)

W audycji wykorzystano fragmenty utworu „De tous biens plaine” w wykonaniu zespołu Ars Cantus (utwór znajduje się na płycie „Musica figurata we Wrocławiu i na Śląsku w wiekach XIV i XV”, DUX 2005)