Historia

Henryk Zygalski. Matematyk w służbie wywiadu

Ostatnia aktualizacja: 15.07.2024 05:45
Złamanie szyfru niemieckiej "Enigmy" uznawane jest za jedno z wydarzeń rozstrzygających wynik II wojny światowej. - Gdyby Polacy tego nie zrobili, aliantom może by to się z czasem udało, ale wcześniej ponosiliby katastrofalne straty – mówi Łukasz Kubacki z Muzeum Historii Polski.
Polscy matematycy z Uniwersytetu Poznańskiego, od lewej: Henryk Zygalski, Jerzy Różycki i Marian Rejewski, którzy w 1932 roku złamali szyfr Enigmy
Polscy matematycy z Uniwersytetu Poznańskiego, od lewej: Henryk Zygalski, Jerzy Różycki i Marian Rejewski, którzy w 1932 roku złamali szyfr EnigmyFoto: PAP/Reprodukcja

15 lipca 1908 roku urodził się Henryk Zygalski, matematyk i kryptolog, współautor złamania kodu niemieckiej maszyny szyfrującej "Enigma". Wynalazca koncepcji tzw. płacht Zygalskiego, dzięki którym w zespole z Marianem Rejewskim i Jerzym Różyckim złamał ściśle chronioną tajemnicę niemieckiego kodu.

Posłuchaj
28:18 22226A_[2] Historia_rozpracowania_niemieckiej_maszyny_szyfrowej__0_Enigma_0_-_udzial_Polakow.mp3 Historia rozpracowania niemieckiej maszyny szyfrowej, udział Polaków. (PR, 2010)

 

Materiały zdobywane przez polski wywiad wojskowy okazywały się bezwartościowe, ponieważ Niemcy już od lat dwudziestych szyfrowali depesze za pomocą maszyn "Enigma". Biuro Szyfrów zwróciło się o pomoc do Wydziału Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego. Spośród kilkunastu chętnych wybrano trzech najlepszych studentów: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Mieli za zadanie rozwiązać niemiecki szyfr.

Płachta Zygalskiego
Płachta Zygalskiego Fot. Wikimedia Commons/dp

Młodzi matematycy szukali klucza, który ułatwiłby stałe odczytywanie szyfrów. Dzięki swojej wiedzy i wytrwałości w końcu grudnia 1932 roku, udało im się rozwiązać szyfr maszyny. Do deszyfrowania niemieckich depesz zaczęli wykorzystywać tzw. "płachty Zygalskiego", pracochłonne w wykonaniu perforowane papierowe arkusze, które dawały pierwszy klucz do codziennego nastawienia maszyny. Później były to urządzenia mechaniczno-elektryczne, które określały klucz szyfrowy na dany dzień. Dzięki temu wprowadzane przez Niemców częste zmiany szyfrów były na bieżąco rozwiązywane.

Dopiero w 1939 roku, na skutek zaostrzających się stosunków polsko-niemieckich, kierownictwo Biura Szyfrów zdecydowało się ujawnić sojusznikom efekty pracy polskich kryptologów. Wiosną 1939 roku zorganizowano spotkanie polskich, angielskich i francuskich służb wywiadowczych. Oprócz egzemplarza polskiej "Enigmy" otrzymali też matematyczne założenia metod jej obsługi.

Posłuchaj
04:21 Jak rozszyfrowano Enigme.mp3 Jak rozszyfrowano Enigmę. Z prof. Wiesławem Wysockim rozmawia Hanna Maria Giza. (PR, 2010)
 

Henryk Zygalski pozostał po wojnie na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie uczył matematyki w prowincjonalnej szkole. Pochowany został w Londynie.

mk/im

Czytaj także

Genialny kryptolog. Jak Marian Rejewski złamał kod Enigmy

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2024 05:50
Dziś mija 44. rocznica śmierci Mariana Rejewskiego, człowieka, który przyczynił się do złamania niemieckiego szyfru Enigmy, genialnego matematyka i kryptologa, żołnierza, pracownika Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego, projektanta bomby kryptologicznej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kopia Enigmy w Londynie. "Polacy skrócili wojnę o 2-3 lata"

Ostatnia aktualizacja: 15.03.2016 06:59
Unikatowy egzemplarz Enigmy stworzony na potrzeby polskich kryptologów we Francji w 1940 roku oglądać można w Londynie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stefan Banach. Matematyczny samouk

Ostatnia aktualizacja: 31.08.2022 05:35
Nigdy nie ukończył studiów, a matematyki nauczył się sam. Stefan Banach, jako autor ponad 60 prac naukowych i twórca wielu twierdzeń, w sposób fundamentalny wpłynął na wiele działów tej królowej nauk.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Enigma wyciągnięta z oceanu. Dlaczego alianci potrzebowali urządzenia Kriegsmarine?

Ostatnia aktualizacja: 09.05.2024 05:55
Dzięki Polakom Brytyjczycy wiedzieli jak łamać kod niemieckiej maszyny szyfrującej. Dlaczego niespodziewane przechwycenie egzemplarza Enigmy 9 maja 1941 roku było tak znaczącym sukcesem?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Enigma – wielki sukces polskiego wywiadu

Ostatnia aktualizacja: 09.11.2021 14:28
W dniach 9-28 listopada br. w warszawskiej galerii Kordegarda prezentowana jest wystawa "Enigma. Zagadka rozwiązana", przygotowana we współpracy Muzeum Historii Polski i Narodowego Centrum Kultury. Po raz pierwszy w Polsce zostanie pokazana szerokiej publiczności wykonana przez polski wywiad replika niemieckiej Enigmy, wykorzystywana w działaniach militarnych. Ten eksponat, dokumentujący wielki sukces wywiadu II Rzeczypospolitej, jest jednym z najcenniejszych obiektów w kolekcji Muzeum Historii Polski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jerzy Różycki. Kryptolog, który pomógł złamać kod Enigmy

Ostatnia aktualizacja: 09.01.2024 05:55
82 lata temu, 9 stycznia 1942 roku, w katastrofie statku zginął Jerzy Różycki. Znajdował się w gronie polskich kryptologów, którzy rozpracowywali Enigmę. Jego życie i śmierć były niemal równie tajemnicze, jak zagadka niemieckiej maszyny szyfrującej.
rozwiń zwiń