Historia

10 maja

Ostatnia aktualizacja: 10.05.2011 12:15
Zmarł Leonhart Fuchs - wybitny botanik niemiecki

1537 - Zmarł Andrzej Krzycki, arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, poeta staropolski piszący po łacinie, uważany za jednego z najwybitniejszych humanistów swojej epoki, sekretarz Zygmunta I. (ur. 07.07.1482)

1566 - Zmarł Leonhart Fuchs, niemiecki lekarz i botanik, uznawany za jednego z ojców botaniki, autor "Nowego zielnika", w którym opisał wygląd i historię około 400 roślin oraz ich znaczenie w medycynie. W uznaniu zasług nazwano jego nazwiskiem odkrytą na Dominikanie roślinę - fuksją. 445 rocznica

1667 - Zmarła Maria Ludwika, królowa polska, żona Władysława IV, a następnie Jana Kazimierza. (ur. 18.08.1611)

1746 - Urodził się Gaspard Monge, francuski matematyk, fizyk i chemik uważany za twórcę geometrii wykreślnej, autor prac z dziedziny: metalurgii, optyki, mechaniki. Uczestniczył w wyprawie Napoleona do Egiptu w latach 1798-1799. Zmarł 28 lipca 1818 roku. 265 rocznica

1760 - Urodził się Claude Joseph Rouget de Lisle, francuski oficer i inżynier, autor pieśni, poeta i pisarz. W 1792 roku napisał dla Armii Renu wojenną pieśń "Chant de guerré pour l’armée du Rhin". Pieśń ta śpiewana przez bataliony Marsylii podczas marszu na Paryż w lipcu 1792 roku, szybko stała się "Marsylianką", a od 14 marca 1879 roku - hymnem narodowym Francji. (zm. 26.06.1836)

1794 - Naczelnik Tadeusz Kościuszko powołał do życia Radę Najwyższą Narodową, centralną władzę cywilną powstania.

1788 - Urodził się Augustyn Jean Fresnel, francuski inżynier i fizyk, współtwórca falowej teorii światła. Prowadził doświadczenia nad wpływem ruchu Ziemi na zjawiska optyczne, co stało się podstawą elektrodynamiki poruszających się ciał i szczególnej teorii względności. Zmarł 14 lipca 1827 roku.

1829 - Zmarł Thomas Young, angielski lekarz, fizyk i egiptolog, wyjaśnił zjawisko akomodacji oka, opisał astygmatyzm oraz podał teorię widzenia barw, w dziedzinie filologii prowadził badania nad językiem staroegipskim i hieroglifami, których znaczenie rozszyfrował w 1814 roku, badając kamień z Rosetty, autor pracy "Słownik egipski". (ur. 13.06.1773) 

1841- Urodził się James Gordon Bennett, amerykański wydawca prasowy, pionier sportu motorowego i lotniczego, w 1990 roku ustanowił pierwsze samochodowe formuły wyścigowe. Fundator nagród w sporcie balonowym, motorowym i żeglarskim - Puchar Gordona Bennetta. Zmarł 14 maja 1918 roku. 170 rocznica

1850 - Urodził się Sir Thomas Lipton, założyciel sieci sklepów Liptona. Zaczynał karierę jako chłopiec na posyłki, a w wieku 30-tu lat był milionerem. (zm. 1931)

1864 - Urodził się Leon Gaumont, francuski przemysłowiec i wynalazca, pionier filmu ruchomego, w 1902 roku stworzył podstawy filmu dźwiękowego. (zm. 09.08.1946)

1876 - Urodził się Jvan Cankar, słoweński pisarz twórca nowoczesnej prozy słoweńskiej, autor dramatów: "Marcin Kaczur", "Kasztan osobliwego gatunku", zbioru poezji "Erotyka", powieści "Pani Judyta", "Dom Maryi Wspomożycielki", "Sługa Jernej i jego sprawiedliwość". (zm. 11.11.1918) 135 rocznica

1883 - W Kanadzie dokonano pierwszej operacji usunięcia wyrostka robaczkowego.

1888 - Urodził się Max Steiner, amerykański kompozytor austriackiego pochodzenia, twórca muzyki filmowej do ponad 300 obrazów, w tym: "Śpiewak jazzbandu", "Casablanca", "Mały lord", "Przeminęło z wiatrem", "Potępieniec", "Odkąd wyjechałeś", "King Kong". Zmarł 28 grudnia 1971 roku.

1899 - Urodził się Fred Astaire, amerykański tancerz, śpiewak i aktor. Grał główne role w filmach muzycznych: "Błękitna parada", "Wszyscy na scenę" i "Karioka". W latach 30. występował z aktorką i tancerką Ginger Rogers. W 1949 roku został uhonorowany specjalnym Oscarem za wkład w rozwój filmu muzycznego. Zmarł 22 czerwca 1987 roku.

1901 - Urodził się Konrad Wachsmann, amerykański architekt i konstruktor budowlany niemieckiego pochodzenia, jeden z pionierów budownictwa uprzemysłowionego, założyciel pierwszej  w świecie fabryki domów prefabrykowanych. Zmarł 26 listopada 1980 roku. 110 rocznica

1901 - Urodził się John Desmond Bernal, brytyjski fizyk i historyk nauki,  prowadził metodą analizy rentgenowskiej badania struktury minerałów związków występujących w organizmach żywych. Autor prac o roli nauki w społeczeństwie - "Nauka w dziejach". Zmarł w 1971 roku. 110 rocznica

1904 - Zmarł Sir Henry Morton Stanley, angielski podróżnik, badacz Afryki. W podróży w latach 1871 - 72 odnalazł nad Jeziorem Tanganika zaginionego Davida Livingstone'a, wielkiego podróżnika i lekarza. Odkrył rzeki Lualabę i Kagerę, Jezioro Edwarda i góry Uwenzori. Urodził się w 1841 roku.

1910 - Zmarł Stanislao Cannizzaro, włoski chemik, współtwórca  nowoczesnej atomistyki, autor definicji: gramoatomu, gramocząsteczki i gramorównoważnika. Wyznaczył masy atomowe niektórych pierwiastków, autor pracy "Zarys nauki chemii teoretycznej". (ur. 13.07.1826)

1910 - Urodziła się Papusza, właściwe nazwisko Bronisława Wajs, pierwsza znana polska poetka cygańska pisząca w języku romskim, autorka zbiorów wierszy "Pieśni Papuszy" i "Lesie, ojcze mój", jej odkrywcą był Jerzy Ficowski, który tłumaczył jej wiersze. (zm. 08.02.1987)

1920 - Zmarł John Wesley Hyatt, amerykański wynalazca, poszukując tworzywa, które mogłoby zastąpić kość słoniową używaną do wyrobu kul bilardowych, wynalazł proces otrzymywania celuloidu, także autor innych wynalazków. (ur. 28.11.1837)   

1921 - Urodził się w Astrachaniu, Wieńczysław Gliński, aktor, grał role teatralne w sztukach: "Szewcy", "Martwe dusze", filmach: "Sprawa pilota Maresza", "Orzeł", "Ojciec królowej", "Wszyscy święci" oraz serialu "Miasteczko". (zm. 08.07.2008) 90 rocznica

1933 - Przed gmachem opery w Berlinie i w innych niemieckich miastach, odbyło się palenie książek i pism autorów nieakceptowanych przez reżim hitlerowski: Heinricha Manna, Ericha Marii Remarque’a, E. Ludwiga, Sigmunda Freuda.

1938 - Urodziła się Marina Vlady, francuska aktorka, grała między innymi w filmach: "Przed potopem", "Dwie lub trzy rzeczy, które wiem o niej", autorka pamiętnika "Wysocki, czyli przerwany lot".

1940 - Pierwszy Lord Admiralicji Winston Churchill został premierem Wielkiej Brytanii. Obejmując władzę, wygłosił słynne oświadczenie: "Nic innego nie mogę wam zaoferować poza krwią, potem i łzami".

1940 - Urodził się Chuck Norris, amerykański mistrz karate, aktor i producent filmowy, odtwórca między innymi tytułowej roli w telewizyjnym serialu "Strażnik z Teksasu".

1940 - Początek kampanii francuskiej, inaczej zwaną Bitwą o Francję - niemiecka ofensywa na Francję połączona z zajęciem Belgii, Holandii i Luksemburga przy złamaniu neutralności tych państw. Niemcom skutecznie udało się zrealizować ideę Blitzkriegu, w konsekwencji którego Francja skapitulowała 22 czerwca 1940 roku.

1943 - Urodził się Andrzej Badeński, lekkoatleta, w latach 60. i na początku 70. jeden z najlepszych biegaczy europejskich na 400 metrów. (zm. 28.09.2008)

1946 - Urodził się Piotr Paleczny, pianista, laureat Konkursu Chopinowskiego w 1970 roku. Dyrektor Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach od 1993 roku, prowadzi kursy mistrzowskie w Bordeaux, Amsterdamie, Paryżu, Buenos Aires, Montevideo, Meksyku, Tokio, Lugano i Warszawie. 65 rocznica

1946 - Urodził się Donovan Leitch, brytyjski wokalista i muzyk folkowy, popularny w latach 60. i 70. Do dziś jego utwory są uważane za jedne z najważniejszych dokumentów epoki flower power, a ich autor często był określany jako "brytyjski Bob Dylan". 65 rocznica

1947 - Zmarł Juliusz Osterwa, właściwe nazwisko: Julian Andrzej Maluszek, aktor, reżyser, pedagog, założyciel teatru "Reduta" w Warszawie. Zagrał około 250 ról, między innymi w dramatach Żeromskiego. Jego imieniem nazwano ulicę w warszawskiej dzielnicy Praga-Południe. Urodził się 23 czerwca 1885 roku.         

1947 - Powstała Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza "Prasa", powołana do życia uchwałą KC PZPR z 25 kwietnia 1947 roku. Celem było skoncentrowanie partyjnych wydawnictw prasowych i drukarń. W następnych latach do RSW włączono inne wydawnictwa, a spółdzielnia przyjęła nazwę RSW "Prasa-Książka-Ruch".

1949 - Stolicą Republiki Federalnej Niemiec wybrano Bonn.

1953 - Urodził się Andrzej Nowicki, muzyk, gitarzysta basowy, występował z zespole Perfect i MWNH. Dla Perfectu skomponował piosenki "Kołysanka dla nieznajomej", "Niepokonani", "Adrenalina", "Na dzikiej łące". Zmarł 7 kwietnia 2000 roku.

1960 - Urodził się Bono, właściwe nazwisko Paul Hewson, wokalista i kompozytor, członek irlandzkiej grupy U2.

1960 - Zakończyła się pierwsza podmorska podróż dookoła świata - amerykański atomowy okręt podwodny "Triton" w 84 dni przepłynął 41 519 mil morskich.

1964 - Na terenie byłego obozu koncentracyjnego w Treblince odsłonięto pomnik-mauzoleum, dla uczczenia pamięci Żydów zamordowanych przez hitlerowców.

1975 - Urodził się Artur Pontek, aktor Teatru Polskiego w Warszawie, wystąpił w filmach: "Misja specjalna", "Banda Rudego Pająka", "Zmowa", "Enak", "Pan Kleks w kosmosie" oraz w serialu telewizyjnym "Ojciec Mateusz".

1977-  Zmarła Joan Crawford, amerykańska aktorka filmowa, grała między innymi, w filmach: "Grzech", "Ludzie w hotelu", "Tańcząca Wenus", "Co się zdarzyło Baby Jane?". (ur. 23.03.1904)

1986 - Zmarła Anna Kamieńska, poetka i tłumaczka. Tworzyła lirykę refleksyjną, opracowała między innymi antologię poezji rosyjskiej, pisała wiersze dla dzieci i książki: "Rozalka Olaboga", "Są takie wyspy", "Rozmowy z profesorem Daleczko". Urodziła się 12 kwietnia 1920 roku. 25 rocznica

1986 - W Watykanie powołano międzynarodową komisję do opracowania Katechizmu Nauki Katolickiej. 25 rocznica  

1989 - Parlament Europejski przyznał Lechowi Wałęsie Europejską Nagrodę Praw Człowieka. 

1991 - Sejm uchwalił ordynację wyborczą do Sejmu i Senatu. 20 rocznica

1991 - Aleksandr Biessmiertnych, jako pierwszy szef radzieckiej dyplomacji, złożył wizytę w Izraelu. 20 rocznica

1992 - Zmarł Andrzej Waligórski, poeta, satyryk, twórca "Studia 202" cyklicznej audycji wrocławskiego radia, współtwórca i aktor kabaretu "Elita". Autor tekstów piosenek "Cysorz", "Jesień idzie", "List w sprawie polonistów". (ur. 20.10.1926)

1993 - Po 35 dniach i pokonaniu 600 kilometrów dwaj gdańscy polarnicy: Marek Kamiński i Wojciech Moskal zakończyli pierwszy marsz przez Grenlandię.

1994 - Zaprzysiężenie przywódcy Afrykańskiego Kongresu Narodowego Nelsona Mandeli na prezydenta Republiki Południowej Afryki.

1996 - Sejm uchwalił ustawę o zwrocie majątku, utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne, na skutek ogłoszenia stanu wojennego. 15 rocznica

2002 - Zmarł Yves Robert, francuski aktor i reżyser filmowy; "Tajemniczy blondyn w czarnym bucie", "Podpisano Arsen Lupin". (ur. 12.06.1920)

2005 - Na szczycie Rosja - Unia Europejska, po dwóch latach negocjacji, podpisano pakiet porozumień gospodarczych, politycznych i kulturalnych.

2006 - Zmarł Aleksander Zinowiew, rosyjski filozof, pisarz i dysydent, twórca terminu "homo sovieticus", autor prac z zakresu logiki i metodologii nauk. Od 1977 do 1999 roku na emigracji. (ur. 1922) 5 rocznica

2009 - Zmarł Zbigniew Łagocki, fotograf, artysta i pedagog, profesor krakowskiej ASP, autor pierwszego piwnicznego albumu zatytułowanego "Piwnica", współorganizator - wraz ze Zbigniewem Dłubakiem - ekspozycji, między innymi "Wystawa Fotografii Subiektywnej" w Krakowie w 1968 roku i "Fotografowie Poszukujący" w Warszawie w 1971 roku. (ur. 6.11.1927)