Historia

1 czerwca

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2011 13:19
Zmarł najdłużej panujący król Polski.
Audio

1434 - Zmarł Władysław Jagiełło, król Polski i wielki książę litewski, założyciel dynastii Jagiellonów. Rządził w latach 1386 1434, dowodził, wraz z wielkim księciem litewskim Witoldem, wojskami polsko-litewskimi w zwycięskiej bitwie nad Krzyżakami pod Grunwaldem w 1410 roku. Zawarł Unię w Horodle w 1413 roku poszerzającą związek Polski i Litwy. Panował najdłużej ze wszystkich królów polskich - ponad 48 lat. (ur. ok. 1351)  

1524 - W południowym Schwarzwaldzie chłopi rozpoczęli powstanie, które stało się początkiem wojen chłopskich w Niemczech. Walki trwały do 1525 roku i zakończyły się klęską powstańców.  

1769 - Urodził się Józef Elsner, kompozytor i pedagog, nauczyciel Fryderyka Chopina, organizator instytucji muzycznych i szkolnictwa muzycznego w Warszawie. W 1821 roku założył konserwatorium warszawskie, przekształcone w 1926 roku w Szkołę Główną Muzyki. Zmarł 18 kwietnia 1854 roku.  

1796 - Urodził się Nicolas Léonard Sadi Carnot, francuski inżynier wojskowy i fizyk, autor teorii silników cieplnych, w tym cyklu idealnego silnika cieplnego - tak zwanego cyklu Carnota, opublikował tylko jedną pracę "Rozważania nad siłą motoryczną ognia...", którą zasłużył sobie na miano twórcy podstaw współczesnej termodynamiki. (zm. 24.08.1832) 215 rocznica

1804 - Urodził się Michał Glinka, kompozytor rosyjski, autor oper, fantazji i pieśni. Do jego najbardziej znanych oper należy "Rusłan i Ludmiła", „Życie za cara”. Zapoczątkował nowy etap w muzyce rosyjskiej stwarzając podstawy stylu narodowego. Zmarł 15 lutego 1857 roku.  

1878 - Urodził się John Masefield, angielski poeta, dramaturg i prozaik, autor "Captain Margaret", "So Long to Learn", od 1930 roku poeta nadworny króla angielskiego. (zm. 12.05.1967)

1878 - Urodził się Ludwik Paszkiewicz, anatomopatolog, pedagog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. (zm. 12.07.1967)

1883 - Urodził się Władysław Grabowski, aktor. Występował na scenach: Łodzi, Warszawy, Krakowa i Petersburga. Grał również w filmach, najpierw niemych, później dźwiękowych: "Zapomniana melodia", "Wrzos", "Ja tu rządzę", "Żona i nie żona". (zm. 06.07.1961)

1895 - Urodził się Tadeusz Komorowski-Bór, generał, od 17 lipca 1943 roku dowódca Armii Krajowej. Wydał rozkaz, uzgodniony z Delegatem Rządu na Kraj Stanisławem Jankowskim, rozpoczęcia Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku. Podpisał akt kapitulacji powstania 2 października 1944 roku. Zmarł na emigracji w Wielkiej Brytanii 24 sierpnia 1966 roku. 

1899 - Urodził się Antoni Marczyński, pisarz, felietonista, scenarzysta, uczestnik wojny 1920 roku. Autor powieści "Czarci Jar", "Pieczeń z antylopy", "Zegar śmierci". Od 1938 roku w USA. Zmarł 17 listopada 1968 roku.  

1900 - Pierwszy międzynarodowy konkurs hippiczny zorganizowany w Paryżu przez Towarzystwo Hippiczne Francji.

1906 - W Warszawie utworzono Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Prowadziło ono działalność popularyzatorską i poznawczą. Było organizatorem muzeów krajoznawczych w Nowogrodzie, Sandomierzu, Suwałkach, Łowiczu. Wydawało przewodniki, informatory i pocztówki. Zorganizowało pierwsze schronisko na św.  Katarzynie w Górach Świętokrzyskich. Istniało do grudnia 1950 roku, gdy połączono je z Polskim Towarzystwem Tatrzańskim, dając początek Polskiemu Towarzystwu Krajoznawczo-Turystycznemu - PTTK. 105 rocznica

1908 - Oficjalnie wprowadzono sygnał SOS, oznaczający wzywanie pomocy. Po raz pierwszy skutecznie wykorzystano ten znak w 10 dni później w katastrofie liniowca S/s "Slavonia", który rozbił się na Azorach.

1909 - Urodził się Szymon Goldberg, amerykański skrzypek i dyrygent pochodzenia polskiego. Od 1990 roku prowadził orkiestrę filharmonii w Tokio. Zmarł 19 lipca 1993 roku.  

1915 - Urodził się Jan Twardowski, ksiądz, poeta, przedstawiciel współczesnej liryki religijnej, uczestnik Powstania Warszawskiego, autor zbiorów wierszy: „Uśmiech Pana Boga”, "Znaki ufności", "Niebieskie okulary", "Nie bój się kochać", "Stukam do nieba". Od 1959 roku aż do emerytury był rektorem kościoła sióstr Wizytek w Warszawie, gdzie głosił kazania dla dzieci, którym później zadedykował prace: "Zeszyt w kratkę", "Patyki i patyczki" oraz "Dzieci na drodze krzyżowej". (zm. 18.01.2006)   

1920 - W Niemczech powstała Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Pracy - NSDAP. 

1922 - Sejm uchwalił ustawę o Polskim Monopolu Tytoniowym, która wprowadziła wyłączność państwa w produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych.

1923 - Urodził się Leonid Szamkowicz, amerykański szachista pochodzenia rosyjskiego, autor książek o tematyce szachowej, arcymistrz od 1965 roku. (zm. 22.04.2005)

1926 - Ignacy Mościcki został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta Rzeczypospolitej. Profesor Mościcki, chemik, uczony i wynalazca, pełnił tę funkcję przez 13 lat do wybuchu II wojny światowej. 85 rocznica

1926 - Urodziła się Marilyn Monroe, aktorka amerykańska, gwiazda filmowa lat 50-tych. Zagrała między innymi w filmach "Pół żartem, pół serio" i "Skłóceni z życiem". Zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach, 5 sierpnia 1962 roku w Los Angeles. 85 rocznica

1930 - W Gdyni otwarto Obserwatorium Morskie Państwowego Instytutu Meteorologicznego. 

1930 - Urodził się Edward Woodward, angielski aktor filmowy. Zagrał między innymi w filmach: "Nikita", "Podróże Gulliwera", "Król Artur", "Chata wuja Toma", "Klub porywaczy". Największą popularność przyniosła mu rola w horrorze "Kult" z 1973 roku. (zm. 16.12.2009)  

1931 - Urodziła się Elżbieta Jagielska, aktorka teatralna, występowała między innymi w Teatrze Ziemi Mazowieckiej i Teatrze Polskim w Warszawie, grała w filmach: "Wedle wyroków twoich", "Galimatias czyli kogel - mogel 2", "Mów mi Rockeffeller". (zm. 07.11.2003) 80 rocznica

1937 - Urodził się Morgan Freeman, amerykański aktor, reżyser, zdobywca Oscara. Popularność zdobył dzięki programowi dla dzieci "The Electric Blue" i roli w operze mydlanej "Another World". Najważniejsze kreacje stworzył w filmach "Wożąc panią Daisy", "Skazani na Shawshank" i "Siedem". Po 4. nominacjach zdobył Oscara za drugoplanową rolę męską w filmie Clinta Eastwooda "Za wszelką cenę".

1939 - Urodziła się Joanna Pollakówna, historyk sztuk, poetka, autorka zbiorów poezji - "Korzyści podróży", "Żwir", "Lato szpitalne" oraz opowiadań dla dzieci, między innymi scenariusza do telewizyjnego serialu animowanego "Marceli Szpak dziwi się światu". Zmarła 28 czerwca 2002 roku.  

1940 - Urodziła się Barbara Kwiatkowska-Lass, aktorka. Wystąpiła w filmach: "Ewa chce spać", "Jowita", "Żołnierz królowej Madagaskaru", "Zezowate szczęście". Od lat 60. mieszkała w Austrii i Niemczech gdzie zgrała w kilkunastu filmach między innymi w obrazach: "Co za radość żyć", "Tysięczne okno", "Blaubart". (zm. 06.03.1995) 

1944 - Urodził się Andrzej Rosiewicz, piosenkarz estradowy, kompozytor, gitarzysta i choreograf. W latach 70. i na początku lat 80. jeden z najpopularniejszych polskich piosenkarzy i artystów estradowych. Jego przeboje to "Najwięcej witaminy mają polskie dziewczyny", "Czy czuje pani cha-chę", "Zenek blues", "Chłopcy radarowcy", "Wieje wiosna od wschodu".

1950 - W Wenecji utworzono Europejskie Stowarzyszenie Kultury - SEC.

1950 - Urodził się Graham Russell, kompozytor i gitarzysta, współzałożyciel australijskiej grupy Air Supply, autor libretta do musicalu "Sherwood".

1955 - W Messynie (Włochy) podczas konferencji ministrów spraw zagranicznych Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN, Włoch podjęto decyzję o integracji gospodarczej Europy i współpracy w dziedzinie wykorzystania energii atomowej. 

1960 - Władze Kanady przyznały prawa wyborcze Indianom.

1962 - W Izraelu wykonano wyrok śmierci na Adolfie Eichmannie, skazanym 15 grudnia 1961 roku. Eichmann był zbrodniarzem hitlerowskim, współorganizatorem akcji masowej zagłady Żydów. (ur. 19.03.1906)

1968 - Zmarła Helen Keller, amerykańska pisarka, pedagog, działaczka społeczna, pozbawiona wzroku, słuchu i częściowo mowy, autorka licznych książek, z których najsłynniejszą jest "Historia mojego życia". (ur. 27.06.1880)

1970 - W Kambodży wprowadzono stan wojenny, rozpoczęła się 21-letnia wojna domowa. 

1973 - Grecja proklamowała republikę. Generał Georgios Papadopulos został tymczasowym prezydentem i ogłosił obalenie króla Konstantyna II.

1975 - Zmarł Tadeusz Olsza, aktor filmowy, kabaretowy i sceniczny, a także śpiewak, tancerz i reżyser. Był jednym z najpopularniejszych aktorów kabaretowych i rewiowych międzywojennej Warszawy. Zasłynął piosenkami "Ja mam ciocię na Ochocie" i "Dymek z papierosa". Po wojnie występował w warszawskich teatrach Buffo i Syrena, współpracował z radiem i telewizją między innymi w Kabarecie Starszych Panów. (ur. 03.12.1895)

1982 - Zmarł Henryk Worcell, pisarz, autor powieści: "Zaklęte rewiry", "Czyja jest moja żona", opowiadań: "Najtrudniejszy język świata", "Wieczory pod lipą". Jest też autorem wspomnień "Wpisani w Giewont". (ur. 01.08.1909)

1983 - Zmarła Anna Seghers, niemiecka pisarka, przez wiele lat przewodnicząca Związku Pisarzy NRD, autorka powieści: "List gończy", "Droga przez luty", "Siódmy krzyż", "Umarli pozostają młodzi". (ur.19.11.1900)

1990 - Prezydent Stanów Zjednoczonych George Bush i sekretarz generalny Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow podpisali układ o zasadach redukcji strategicznej broni jądrowej oraz o zmniejszeniu arsenałów broni chemicznej.

1991 - Papież Jan Paweł II rozpoczął IV pielgrzymkę do ojczyzny. 20 rocznica

1992 - Weszły w życie przepisy Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w sprawie ochrony zasobów rybnych Morza Północnego i Atlantyku, uchwalone w październiku 1991 roku.

1992 - Rosja została przyjęta do Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

1998 - Powołano Europejski Bank Centralny - bank centralny Unii Europejskiej, a także bank emisyjny w odniesieniu do waluty euro, przyjętej przez 16 krajów Unii. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.

1999 - Zmarł Christopher Cockerell, brytyjski wynalazca, autor ponad 30. wynalazków, w tym pierwszego pojazdu jeżdżącego na poduszce powietrznej po lądzie i wodzie. Podczas II wojny światowej opracował nową technologię radaru. Urodził się 4 czerwca 1910 roku.

2000 - Zmarł Andrzej Wojaczek, aktor filmowy i teatralny. Grał między innymi w filmach: "Zasieki", "Żelazna obroża", "Honor dziecka", "Sól ziemi czarnej", "Przyłbice i kaptury", "Seszele". Pisał słuchowiska i felietony w Polskim Radiu. Był bratem poety Rafała Wojaczka. (ur. 07.05.1947)

2000 - Zmarł Eliasz Kuziemski-Oparek, aktor filmowy i teatralny związany z teatrami Katowic, Wrocławia i Warszawy. Zagrał w filmach: "Cała naprzód", "Sami swoi", "Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni", "Kardiogram", "Dzień kolibra", "Wielki Szu". (ur. 30.07.1922)

2001 - Następca tronu książę Nepalu Dipendra zastrzelił w pałacu królewskim rodziców - króla Birendra i królową Aishwarya, którzy sprzeciwiali się jego małżeństwu, oraz siedmiu członków rodziny. Dipendra, śmiertelnie ranny z własnej ręki, zmarł trzy dni później. 10 rocznica

2004 - Zmarł William Manchester, amerykański historyk i biograf, autor popularnych biografii, w tym premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla i amerykańskiego generała Douglasa MacArthura oraz kronikarz zabójstwa prezydenta USA Johna Kennedy'ego. (ur. 01.04.1922)

2005 - Zmarł George Mikan, amerykański koszykarz, związany z drużyną Los Angeles Lakers, czterokrotny mistrz NBA, był także królem strzelców rozgrywek. Nosił przydomek Mr. Basketball, miał 208 cm wzrostu. Jego zagraniem firmowym był rzut z haka, specjalizował się także w blokach. Grał w okularach. Urodził się 18 czerwca 1924 roku.

2008 - Zmarł Yves Saint Laurent, francuski projektant mody, współtwórca domu mody Yves Saint-Laurent. Zasłynął jako twórca damskiego smokingu. Był pierwszym kreatorem mody, który zatrudnił na pokazach czarnoskóre modelki. (ur. 01.08.1936)

Czytaj także

31 maja

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2011 00:00
Starcie flot brytyjskiej i niemieckiej, zwane "bitwą jutlandzką".
rozwiń zwiń