Historia

4 września

Ostatnia aktualizacja: 04.09.2011 00:00
Urodził się Juliusz Słowacki.
Audio
  • Słowacki w Paryżu. W listach do matki Juliusz Słowacki opisywał swój pobyt w Paryżu. Autor: Krzysztof Rutkowski.

1809 - Urodził się Juliusz Słowacki, poeta okresu romantyzmu. Po upadku Powstania Listopadowego, tworzył na emigracji w Paryżu. Do najbardziej znanych należą jego dramaty: "Kordian", "Lila Weneda", "Balladyna", poemat "Beniowski". Zmarł 3 kwietnia 1849 roku.  

Pozostałe wydarzenia:

1682 - Angielski astronom Edmund Halley zaobserwował okresowość, co 76 lat, pojawiania się komety, która odtąd nazwana została jego nazwiskiem.          

1737 - Urodził się Michał Pogorzelski, poeta i pieśniarz mazurski, kaznodzieja polsko-ewangelicki.

1768 - Urodził się François René de Chateaubriand, francuski pisarz i polityk - ambasador Francji w Berlinie i Londynie, minister spraw zagranicznych. Po 1830 roku wycofał się z działalności politycznej i zajął wyłącznie twórczością literacką. Autor prac "Podróż do Jerozolimy", "Pamiętnik zza grobu", "Duch wiary chrześcijańskiej", członek Akademii Francuskiej. Zmarł 4 lipca 1848 roku.

1837 - Samuel Morse, amerykański wynalazca, pierwszy raz publicznie zademonstrował działanie wynalezionego przez siebie telegrafu.

1857 - Urodził się Stefan Szyller, architekt, konserwator zabytków, autor projektu biblioteki i bramy Uniwersytetu Warszawskiego, gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i Politechniki Warszawskiej. Zmarł  22 czerwca 1933 roku.  

1882 - Amerykański wynalazca Thomas Edison uruchomił w Nowym Jorku  pierwszy na świecie generator elektryczny, dostarczający prąd do sieci publicznej.

1882 - Urodził się Leonard Frank, powieściopisarz i nowelista niemiecki, autor powieści i opowiadań wyrażających protest przeciw krzywdzie społecznej, wojnie i neofaszyzmowi. Zmarł w 1961 roku.

1890 - Urodził się Eugeniusz Geppert, malarz przedstawiciel koloryzmu. Współzałożyciel, profesor i pierwszy rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Zmarł 13 stycznia 1979 roku.

1890 - Urodził się Michał Rola-Żymierski właściwe nazwisko: Michał Łyżwiński ps. Rola, generał brygady Wojska Polskiego ostatni marszałek Polsk Podczas I wojny światowej w Legionach. Podczas II wojny - współorganizator i naczelny dowódca Gwardii Ludowej, a później Armii Ludowej. Naczelny dowódca Ludowego Wojska Polskiego i przewodniczący Państwowej Komisji Bezpieczeństwa. W okresie stalinizmu współodpowiedzialny za użycie wojska do pacyfikacji społeczeństwa, prześladowania żołnierzy AK, żołnierzy LWP wcześniej służących w AK lub Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz cywilów skazywanych z powodów klasowych, etnicznych lub politycznych na kary wieloletniego więzienia lub śmierć. Zmarł 15 października 1989 roku.

1892 - Urodził się Darius Milhaud, kompozytor francuski. W twórczości wykorzystywał elementy folkloru miejskiego, music-hallu, jazzu. Autor oper, baletów: "Byk na dachu", "Stworzenie świata", symfonii, utworów kameralnych i pieśni. Od 1939 roku w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 22 czerwca 1974 roku.

1895 - W Warszawie została otwarta średnia Szkoła Matematyczno-Techniczna, ufundowana przez właścicieli domu bankowego Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. W 1951 roku szkołę włączono do Politechniki Warszawskiej.

1899 - Urodziła się Ida Kamińska, aktorka teatralna i reżyser, pochodzenia żydowskiego. W latach 1949-1968 była dyrektorem teatrów żydowskich w Łodzi, Wrocławiu i Warszawie. Była też autorką adaptacji scenicznych Dostojewskiego i Orzeszkowej. Od 1968 roku przebywała na emigracji. Zmarła 20 maja 1980 roku.

1900-  Zmarł Józef Brodowski (młodszy), malarz obrazów o tematyce batalistycznej, rodzajowej i historycznej; współpracownik "Tygodnika Ilustrowanego".    

1906 - Urodził się Max Delbrück, niemiecki i amerykański genetyk, mikrobiolog i biofizyk; laureat Nagrody Nobla z  medycyny w 1969 r. za odkrycie budowy genetycznej i mechanizmu replikacji wirusów; zasługą jego jest też wprowadzenie modeli matematycznych i metod naukowych do biologii (zm. 09.03.1981). 105 rocznica

1907 - Zmarł Edward Grieg, norweski kompozytor, nazywany "Chopinem Północy", dyrygent i pianista, autor muzyki do opery "Peer Gynt", utworów kameralnych, fortepianowych i pieśni, opracowań pieśni i tańców ludowych -"tańce norweskie". Urodził się 15 czerwca 1843 roku.

1908 - Urodził się Richard Wright, amerykański pisarz, rzecznik walki o prawa ludności murzyńskiej. Autor powieści "Syn swego kraju" i "Black Boy". Zmarł 28 listopada 1960 roku.

1909 - Pierwszy w historii zlot skautów w Crystal Palace w Londynie.

1913 - Urodził się Kenzo Tange, japoński architekt modernizmu i postmodernizmu, profesor Uniwersytetu Tokijskiego. Autor projektów: Centrum Pokoju w Hiroszimie, obiektów olimpijskich w Tokio, centrum kongresowego w Kioto oraz wielu innych. Zmarł 22 marca 2005 roku.

1913 - Urodził się Stanford Moore, amerykański biochemik, profesor Uniwersytetu Rockefellera w Nowym Jorku. Prowadził prace w dziedzinie struktury białek i technik automatycznej analizy aminokwasów, laureat Nagrody Nobla w 1972 roku w dziedzinie chemii. Zmarł 23 sierpnia 1982 roku.

1921 - Urodził się Ariel Ramirez, argentyński pianista i kompozytor; światową sławę przyniosła mu napisana w 1964 r. "Misa Criolla" - msza oparta na motywach ludowych tańców latynoamerykańskich, stworzona po decyzji soboru watykańskiego II, umożliwiającej odprawianie Mszy Świętej  w języku ojczystym; autor ponad 3000 utworów (zm. 18.02.2010). 90 rocznica

1924 - Urodził się Jerzy Ficowski, poeta, prozaik i tłumacz. Był znawcą folkloru cygańskiego. Wydał zbiór szkiców obyczajowych o polskich Cyganach oraz antologię baśni i poezji cygańskiej. Zmarł 9 maja 2006 roku.

1925 - Urodził się Stanisław Horak, poeta i pisarz. Przez wiele lat kierownik literacki Operetki Śląskiej. Autor zbiorów wierszy "Czerwona latarnia", "Jesień zaczyna się w nocy", "Państwo róży" oraz powieści "Ostatni las", "Twierdza", "Osiemdziesiąty rok" Zmarł 10 maja 1990 roku.

1929 - Niemiecki sterowiec "Graf Zeppelin" zakończył podróż dookoła świata, która trwała 20 dni i 4 godziny. .

1930 - Urodził się Marek Sewen, jeden z czołowych polskich kompozytorów współczesnych, dyrygent, altowiolista. Współtwórca kameralnej orkiestry Warszawskie Smyczki. W 1975 roku założył Capella Arcis Varsoviensis, którą w 1985 roku przekształcił w Warsaw Chamber Orchestra, odbywając z nią liczne tournée koncertowe na kilku kontynentach. Nagrywał płyty w kraju i za granicą. W 1985 roku powołał Warsaw Symphony Orchestra. Tworzy muzykę różonorodną: symfoniczną, dzieła solowe, kameralne, pieśni, muzykę filmową i teatralną. Jest autorem między innymi następujących utworów: "Szukam przyjaciela", "Wierzę drzewom", "Całuj gorąco", "Pan mnie pokochał".

1932 - Urodził się Jan Dunin Borkowski, fizyk, wykładowca na Politechnice Warszawskiej i Uniwersytecie Warszawskim . Przez wiele lat współpracownik Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Autor opracowań naukowych i książek. Zmarł 1 lutego 2007 roku.  

1932 - Urodziła się Wanda Majerówna, aktorka warszawskiego teatru "Ateneum. Grała w filmach: "Wolne miasto", "Nie lubię poniedziałku", "Miejsce dla jednego", "Stawka większa niż życie", "Rodzina Leśniewskich", "Siedlisko"

1933 - Polska załoga Franciszek Hynek i Zbigniew Burzyński wygrała w Chicago międzynarodowe zawody balonowe o puchar Gordona-Bennetta.  Balonem SP-ADS "Kościuszko" Polacy przelecieli odległość 1370 kilometrów od miejsca startu w Chicago, utrzymując się powietrzu przez 39 godzin i 32 minuty. Ustanowili rekord międzynarodowy.

1939 - Początek bitwy żołnierzy Armii "Łódź" pod dowództwem gen. Juliusza Rómmla z wojskami niemieckimi między rzekami Wartą i Widawką, zakończonej klęską wojsk polskich 5 września.       

1947 - Inauguracja pierwszego festiwalu teatralnego w Avinionie.

1948 - Władze opieczętowały redakcję "Tygodnika Powszechnego". Redaktorów pisma, między innymi Wiesława Chrzanowskiego, aresztowano pod zarzutem szpiegostwa.

1951 - Odbyła się pierwsza transkontynentalna audycja telewizyjna. Była to transmisja przemówienia prezydenta Stanów Zjednoczonych Harry'ego Trumana, wygłoszonego podczas inauguracji międzynarodowej konferencji w San Francisco. 60 rocznica

1952 - Zmarł Józef Węgrzyn, aktor, uznawany za jedną z najważniejszych postaci polskiego teatru pierwszej połowy XX wieku. Grał główne role w klasycznych przedstawieniach polskiej i światowej dramaturgii, występował na scenach stolicy, Krakowa i Łodzi. Zasłynął kreacjami aktorskimi w sztukach: "Dziady", "Kordian" i "Fantazy", wystąpił w filmach: "Profesor Wilczur", "Pan Twardowski", "Strachy", "Wierna rzeka". Urodził się 13 marca 1884 roku.

1956 - Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję potępiającą niewolnictwo we wszystkich postaciach.

1963 - W Szczecinie w meczu Polska - Norwegia Włodzimierz Lubański, jako najmłodszy w historii debiutant (miał 16 lat), strzelił pierwszą bramkę w reprezentacji. Lubański debiutował tego dnia w reprezentacji razem z Zygfrydem Szołtysikiem. Mecz wygrali Polacy 9:0.

1963 - Zmarł Robert Schuman, francuski polityk, ekonomista. Współtwórca Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, inicjator utworzenia zjednoczonej Europy. W maju 1950 roku we współpracy z Jeanem Monnetem i kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem doprowadził do porozumienia między Francją a Niemcami w sprawie wspólnego zarządzania przemysłami stalowym i węglowym na terenie Zagłębia Ruhry. Deklarację podpisano 9 maja 1950 roku. Dla upamiętnienia tego dnia, 9 maja jest obchodzony jako Dzień Europy.

1963 - W Stanach Zjednoczonych weszło w życie zarządzenie o desegregacji rasowej w szkołach. 55 rocznica

1965 - Zmarł Albert Schweitzer, francuski lekarz, filozof i pisarz, laureat pokojowej nagrody Nobla z 1952 roku. Zasłużony w leczeniu chorych na trąd i śpiączkę w Gabonie. Urodził się 14 stycznia 1875 roku.

1966 - Urodził się Marek Krajewski, filolog klasyczny i pisarz, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego, autor kryminałów układanych w cykle mające swoich bohaterów: "Głowa Minotaura", "Śmierć w Breslau", "Aleja samobójców", "Erynie". 45 rocznica

1970 - Socjalista Salvador Allende wygrał wybory prezydenckie w Chile. Rządził do 1974 roku, kiedy obaliła go junta wojskowa generała Augusto Pinocheta.

1972 - Amerykański pływak Mark Spitz zdobył rekordowy, siódmy złoty medal na igrzyskach olimpijskich w Monachium.

1980 - Na zebraniu przedstawicieli zakładów pracy w Ursusie powołano do życia Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" - Region Mazowsze. Przewodniczącym został robotnik Zbigniew Bujak.

1987 - Zmarł Roman Jasiński, pianista i krytyk muzyczny, znawca i popularyzator muzyki, kronikarz życia muzycznego Warszawy. Od 1935 roku związany z Polskim Radiem, autor ponad tysiąca popularnych audycji zatytułowanych "Rozmaitości muzyczne". W latach 1945-1969 naczelny redaktor Działu Muzycznego Polskiego Radia, autor wspomnień "Zmierzch starego świata". Urodził się 16 października 1900 roku.

1989 - Zmarł Georges Simenon, belgijski prozaik, autor powieści kryminalnych o inspektorze Maigret oraz książek obyczajowych. Członek belgijskiej Akademii Literatury. Urodził się 13 lutego 1903 roku.

1990 - Rząd podjął decyzje o zaprzestaniu budowy polskiej elektrowni atomowej w Żarnowcu.

1993 - We Francji zmarł Baltasar Lobo, hiszpański rzeźbiarz, najlepiej znane jego kompozycje przedstawiają matkę i dziecko. Został pochowany na Cmentarzu  Montparnasse. W hiszpańskim mieście Zamora znajduje się  muzeum jego pamięci. Urodził się 22 lutego 1910 roku.

1997 - TVP 1 nadała pierwszy odcinek teleturnieju o tematyce muzycznej "Jaka to melodia"; do dziś prowadzi go aktor i piosenkarz Robert Janowski.

2003 - Zmarł Tibor Varga, węgierski wiolonczelista, kompozytor, dyrygent i pedagog. Przez kilkadziesiąt lat był wykładowcą Wyższej Szkole Muzycznej w Detmold w Niemczech. Twórca fundacji wspomagającej rozwój uzdolnionej muzycznie młodzieży. Od 1947 roku mieszkał w Anglii, a do 1956 w Szwajcarii.

2006 - Zmarł Stephen Irwin, australijski przyrodnik, prezenter telewizyjny, działacz na rzecz ochrony środowiska, odkrywca żółwia "Elseya irwini". Był znany jako prezenter niekonwencjonalnego przyrodniczego serialu dokumentalnego "Łowca krokodyli". Zginął w wypadku na Wielkiej Rafie Koralowej w Australii, w trakcie realizowania zdjęć do filmu dokumentalnego, przebity ostrą końcówką ogona płaszczki. Urodził się 22 lutego 1962 roku. 5 rocznica        

2006 - Zmarła Astrid Varnay, szwedzka śpiewaczka - sopran, legendarna śpiewaczka wagnerowska. Od lat 70. śpiewała również w operach Straussa. Jej kariera muzyczna trwała 55 lat. 5 rocznica

2009 - Zmarł Ryszard Rzepecki, fotoreporter dokumentujący życie Kościoła, fotograf prymasów Stefana Wyszyńskiego i Józefa Glempa, dokumentalista pielgrzymek Jana Pawła II. Jego zdjęcia ilustrują 24. tomowy cykl  "Jan Paweł II na Stolicy Piotrowej".