13 września

Urodził się Maurycy Mochnacki, współtwórca Towarzystwa Patriotycznego.

1803 - Urodził się Maurycy Mochnacki, działacz polityczny publicysta, krytyk literacki i muzyczny, przedstawiciel rewolucjonizmu szlacheckiego. Był jednym z organizatorów i przywódców Towarzystwa Patriotycznego w powstaniu listopadowym. Po klęsce powstania znalazł się na emigracji. Głosił poglądy ultrademokratyczne. Był najważniejszym krytykiem i teoretykiem wczesnego romantyzmu polskiego. Stworzenie przez Polaków własnej literatury uznał za warunek istnienia narodu. Maurycy Mochnacki traktował Rosję jako wroga podstawowego Polski. Uważał, że w związku z tym Polacy niezależnie od stanu winni wystąpić przeciwko niej. Napisał "O literaturze polskiej w wieku XIX" i "Powstanie narodu polskiego w r. 1830-31". (zm. 20.12.1834)

Pozostałe wydarzenia:

1506 - Zmarł Andrea Mantegna, włoski malarz i rytownik, prekursor miedziorytu, jego prace były wzorem dla Albrechta Dürera, do jego najważniejszych prac zalicza się freski ze scenami z życia Świętego  Krzysztofa i Jakuba w kościele degli Eremitani w Padwie oraz freski w Camera degli Sposi w Pałacu Książęcym w Mantui. (ur. około 1431) 505. rocznica

1592 - Zmarł Michel de Montaigne, francuski pisarz i filozof, jeden z głównych przedstawicieli renesansu. Głosił idee tolerancji religijnej, racjonalizmu i relatywizmu etycznego, oraz uznania rozumu ludzkiego za instancję rozstrzygającą, autor traktatu "Próby". (ur. 28.02.1533)

1732 - Został zawarty Traktat Loewenwolda, tak zwane "przymierze trzech czarnych orłów": Rosji, Austrii i Prus. Traktat dotyczył następstwa tronu w Polsce po śmierci Augusta II i przeznaczał go infantowi portugalskiemu don Emanuelowi. W razie oporu ze strony Rzeczypospolitej, trzy mocarstwa zobowiązały się do zbrojnej interwencji.

1739 - Urodził się Jan Krzysztof Kluk, przyrodnik, ksiądz, autor pierwszego polskiego podręcznik geologii i mineralogii pod tytułem "Rzeczy kopalnych osobliwie zdatniejszych szukanie, poznanie i zażycie" oraz podręcznika "Botanika dla szkół narodowych". Stanowiły one przełom w polskich naukach przyrodniczych i rolniczych. (zm. 02.07.1796)

1819 - Urodziła się Clara Schumann, niemiecka pianistka i kompozytorka romantyczna. Już w 1832 roku wyruszyła z ojcem w pierwszą trasę koncertową, podczas której zaprezentowała kilka samodzielnie skomponowanych utworów. Była żoną Roberta Schumanna. (zm. 20.05.1896) 

1853 - Urodził się Hans Christian Joachim Gram, lekarz duński, który wprowadził metodę różnicującego barwienia bakterii, co dało podstawę do podziału wszystkich bakterii na gram-dodatnie i gram-ujemne. (1938)

1860 - Urodził się John Joseph "Black Jack" Pershing, amerykański generał. Jego imieniem nazwano pocisk rakietowy i czołg. (zm. 15.07.1948)      

1883 - Urodził się August Zalewski, polityk i dyplomata, dwukrotny minister spraw zagranicznych, prezydent RP na Uchodźstwie w latach 1947 -1972. (zm. 07.04.1972)

1886 - Urodził się Robert Robinson, angielski chemik, profesor Uniwersytetu w Sydney, Liverpoolu i w Oksfordzie, członek Royal Society, prowadził badania alkaloidów i antocyjanów, wyjaśnił budowę morfiny i strychniny, zsyntetyzował penicylinę, uhonorowany w 1947 roku Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii, za badania nad alkaloidam. (zm. 08.02.1975) 125. rocznica

1894 - Urodził się Julian Tuwim, poeta, tłumacz poezji rosyjskiej, współzałożyciel grupy poetów "Skamander",  współzałożyciel kabaretu "Pikador" oraz kierownik literackich scen - "Qui pro Quo", "Banda" i "Cyrulik Warszawski". Autor zbiorów wierszy: "Czyhanie na Boga", "Kwiaty polskie", "Sokrates tańczący", wierszy dla dzieci - "Lokomotywa", "Słoń Trąbalski". Był czołowym przedstawicielem polskiej poezji XX wieku. (zm.27.12.1953) 

1864 - Zmarł Alexis Emmanuel Chabrier, francuski kompozytor, autor między innymi rapsodii "Espana" i "Habanery". W twórczości operowej był pod znacznym wpływem Wagnera. (ur. 18.01.1841)

1874 - Urodził się Arnold Schönberg, austriacko-amerykański kompozytor, pionier muzyki dodekafonicznej i atonalności. Był przedstawicielem drugiej szkoły wiedeńskiej. Tworzył między innymi: pieśni, muzykę chóralną, kompozycje fortepianowe, symfonie, utwory dramatyczne, opery. (zm. 13.07.1951)

1894 - Urodził się John Boynton Priestley, brytyjski pisarz, współzałożyciel Międzynarodowego Instytutu Teatralnego w Paryżu, autor powieści, między innymi "Zaciemnienie w Gretley", "Słońce świeci w sobotę". (zm.15.08.1984)

1896 - Urodził się Tadeusz Szeligowski, kompozytor, pedagog, prawnik i animator życia muzycznego, profesor wyższych szkół muzycznych w Wilnie, Poznaniu i Warszawie, publicysta muzyczny piszący dla "Kuriera Wileńskiego", "Tygodnika Wileńskiego", "Muzyki" i "Kuriera Poznańskiego", autor utworów kameralnych, orkiestrowych, wokalno-instrumentalnych, oper. (zm. 10.01.1963) 115. rocznica

1903 - W Paryżu urodziłia się Claudette Colbert, słynna gwiazda filmowa lat 30. i 40., laureatka Oscara w 1934 roku za rolę w filmie Franca Capry "Ich noce" z Clarkiem Gablem. Film ten był pierwszym w historii, który dostał 5 Oscarów. Obdarzona temperamentem Colbert zagrała w 60 filmach, mówiono, że "w jej żyłach płynie szampan". (zm. 30.07.1996)

1921 - Urodził się Edward Chudzyński, pisarz, krytyk literacki, uczestnik powstania warszawskiego, jeniec w niemieckim stalagu, oficer II Korpusu Polskiego we Włoszech, redaktor "Dziennika Polskiego" i miesięcznika "Orzeł Biały", autor utworów scenicznych: "Wodewil Warszawski", "Ulica Podwale", "Miłość surowo wzbroniona", "Jasełka polskie", od 1947 roku przebywał w Anglii (zm. 30.11.1990) 90. rocznica

1925 - Urodził się Melvin Howard Torme, amerykański wokalista jazzowy, współautor "The Christmas Song". (zm. 05.06.1999)

1929 - Urodził się Nikołaj Giaurow, bułgarski śpiewak operowy, bas. Do jego czołowych kreacji operowych należą role: w "Don Giovannim" Mozarta, króla Filipa w "Don Carlosie" Verdiego, rola tytułowa w "Borysie Godunowie" Musorgskiego. Wykonywał też partie z oper Pucciniego i Rossiniego. (zm. 02.06.2004)

1931 - Urodził się Ksawery Jasieński, spiker i lektor telewizyjny i radiowy, dzięki pracy przy filmach fabularnych, a później głównie przyrodniczych i dokumentalnych stał się jednym z najbardziej charakterystycznych głosów polskiej telewizji. 80. rocznica

1934 - Urodził się Zbigniew Zapasiewicz, aktor, reżyser i pedagog, dziekan warszawskiej PWST. Był związany z warszawskimi teatrami: Dramatycznym, Polskim i Powszechnym. Do najbardziej znanych ról teatralnych Zbigniewa Zapasiewicza należą między innymi tytułowa w "Kubusiu Fataliście" według Diderota, "Pan Cogito szuka rady" i "Powrót pana Cogito" według Herberta oraz role filmowe : "Barwy ochronne", "Bez znieczulenia", "Ziemia obiecana", "Mazepa", "Lalka", "Ostatnie takie trio", "Korczak", "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową". (zm. 14.07.2009)

1939 - Gen. Wiktor Thommée dotarł wraz z częścią oddziałów Armii "Łódź" do twierdzy Modlin i objął jej dowództwo.

1939 - Okrążone resztki SGO "Narew" skapitulowały pod Zambrowem.

1939 - Sztab Naczelnego Wodza opuścił Brześć nad Bugiem i przeniósł się do Kowla.

1940 - Niemieckie bomby uszkodziły Pałac Buckingham w Londynie.

1944 - Po raz pierwszy samoloty rosyjskie dokonały rzutów z bronią i żywnością dla walczących w śródmieściu Warszawy powstańców.

1944 - Urodziła się Jacqueline Bisset, właściwie Jacqueline Fraser Bisset, brytyjska aktorka filmowa i producent. Grała między innymi w filmach: "Dzika orchidea", "Uczciwa kurtyzana", "Jezus", "Anna Karenina", "Głębia".

1949 - Zmarł Schack August Steenberg Krogh, duński fizjolog, prowadził badania nad krążeniem krwi, odkrył zależność produkcji energii od ilości tlenu pochłanianego przez organizm, wynalazca tak zwanego spirometru Krogha, aparatu do mierzenia ilości pochłanianego w płucach tlenu, laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1920 roku, za odkrycie regulacyjnego mechanizmu naczyń włoskowatych. (ur. 1874)

1955 - Zmarł Edmund Wierciński, aktor, reżyser i pedagog, odtwórca ról w inscenizacjach Leona Schillera: Doktor i Szata w "Kordianie Juliusza Słowackiego, ksiądz Marek w "Dziadach" Adama Mickiewicza, inscenizator "Sprawy Dantona" Stanisławy Przybyszewskiej, "Lata w Nohant" Jarosława Iwaszkiewicza, "Cyda" Pierre'a Corneille’a. (ur. 19.02.1899)

1968 - Albania wystąpiła z Układu Warszawskiego.

1973 - Podpisanie w Gdańsku przez Danię, Finlandię, NRD, Polskę, RFN, Szwecję i ZSRR międzynarodowej konwencji o rybołówstwie i ochronie żywych zasobów Morza Bałtyckiego.

1983 - Początek protestacyjnej głodówki więźniów politycznych w Zakładzie Karnym w Barczewie.

1992 - Peruwiańskie siły bezpieczeństwa aresztowały przywódcę lewackiej partyzantki "Świetlisty Szlak" Abimaela Guzmana. Przyspieszyło to likwidację tej terrorystycznej organizacji po latach walk z wojskiem i policją.

1993 - Sprowadzone ze Szwajcarii prochy prezydenta Ignacego Mościckiego i jego małżonki złożone w krypcie archikatedry warszawskiej.

1995 - Polska ratyfikowała europejskie konwencje, dotyczące ochrony gatunków dzikiej fauny i flory europejskiej oraz jej siedlisk. 

1996 - Zmarł Tupac Shakur, amerykański gwiazdor muzyki rap, występował również w filmie, między innymi: "Same kłopoty", "Nad obręczą", "Poetic Justice - film o miłości". (ur. 16.06.1971) 15. rocznica    

1996 - Zmarł Wiktor Woroszylski, poeta, prozaik, publicysta, tłumacz literatury radzieckiej, na przełomie lat 40. i 50. propagator zasad realizmu socjalistycznego, od lat 70. związany z ruchem opozycyjnym, autor między inmymi prac: "O Tadeuszu Borowskim, jego życiu i twórczości", "Kto zabił Puszkina", "Dziennik internowania", "Dziennik węgierski 1956", oraz utworów dla dzieci i młodzieży - "I ty zostaniesz Indianinem", " O Felku, Żbiku i Mamutku". (ur. 08.06.1927) 15. rocznica

2008 - Zmarł Olin James Stephens, amerykański konstruktor jachtów. Tworzył nie tylko jachty Pucharu Ameryki, ale także oceaniczne, morskie i turystyczne. Był twórcą ponad 2000 jednostek. Najsłynniejszym projektem konstruktora był 19. stopowy "Lightning" oraz 13,5. stopowy "Blue Jay". Zaprojektował osiem z dziewięciu zwycięskich jednostek Pucharu Ameryki w latach 1937 -1980. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych konstruktorów jachtów XX wieku. (ur. 13.04.1908)

2010 - Zmarł Jarosław Kukulski, kompozytor; w latach 70. autor największych sukcesów żony - Anny Jantar, dla której napisał takie przeboje, jak: "Najtrudniejszy pierwszy krok", "Tyle słońca w całym mieście", "Moje jedyne marzenie", po śmierci piosenkarki komponował dla córki Natalii i wielu innych znanych polskich artystów: Ireny Jarockiej, Eleni, Krzysztofa Krawczyka, Haliny Frąckowiak, Bogusława Meca, twórca muzyki do filmów: "Nie zaznasz spokoju", "Diabelskie szczęście", "Pan Samochodzik i niesamowity dwór". (ur. 26.05.1944)