Historia

1 października

Ostatnia aktualizacja: 01.10.2011 00:00
Zmarła Barbara Sadowska, poetka, matka Grzegorza Przemyka.
Audio
  • Audycja Janusza Marchwińskiego poświęcona pamięci G. Przemyka - ucznia liceum im. Frycza Modrzewskiego w Warszawie, który pobity przez funkcjonariuszy MO zmarł 14.V.1983 r. W audycji wykorzystano fragmenty dokumentów i relacji, które ukazały się w prasie podziemnej oraz oświadczenia władz PRL. Recytacja wiersza G. Przemyka - dedykowanego matce.

1986 - Zmarła Barbara Sadowska, poetka, związana z Orientacją Poetycką Hybrydy; w latach 80. działaczka opozycji antykomunistycznej; autorka zbiorów poezji "Zerwane druty", "Słodko być dzieckiem Boga", "Wiersze ostatnie", "Stupor", "Moje"; matka Grzegorza Przemyka. Wiosną 1983 roku została pobita w trakcie napadu "nieznanych sprawców" na komitet pomocy internowanym, mieszczący się przy kościele św. Marcina w Warszawie. Prześladowana za działalność opozycyjną. (ur. 24.02.1940) 25. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

 331 p.n.e. - Bitwa pod Gaugamelą: Aleksander Wielki, król Macedonii, zwyciężył Persów pod dowództwem króla Dariusza III. Armia perska uległa rozbiciu, a król ratował się ucieczką. Aleksander stał się władcą Mezopotamii. 2340. rocznica

1684 - Zmarł Pierre Corneille, francuski poeta i dramaturg, twórca tragedii klasycystycznej. Początkowo pisał komedie, lecz sławę przyniosła mu tragikomedia "Cyd". Autor dramatów: "Horacjusze", "Łgarz", "Andromeda", "Tytus i Berenika", członek Akademii Francuskiej. Urodził się 6 czerwca 1606 roku.

1798 - W Warszawie powstało Towarzystwo Republikanów Polskich - tajna organizacja, której celem była walka o odzyskanie przez Polskę niepodległości.

1808 - W Warszawie w Pałacu Ministra Sprawiedliwości na Końskim Targu przy ul. Królewskiej otwarto Szkołę Prawa Księstwa Warszawskiego. Po utworzeniu Królestwa Kongresowego została ona wcielona do nowo otwartego w 1816 roku Uniwersytetu Warszawskiego jako jeden z jego wydziałów.

1817 - Utworzenie Towarzystwa Filomatycznego zwanego Towarzystwem Filomatów przez grupę studentów Uniwersytetu Wileńskiego, między innymi Adama Mickiewicza, Tomasza Zana i Jana Czeczota. Stowarzyszenie zostało wykryte przez władze carskie w 1823 roku, większość filomatów skazano na zsyłkę w głąb Rosji.

1857 - W Warszawie otwarto Akademię Medyko-Chirurgiczną z wydziałem lekarskim i farmaceutycznym. W 1861 roku została włączona do Szkoły Głównej - obecnie Uniwersytet Warszawski - w Warszawie.

1867 - Ukazał się pierwszy tom "Kapitału" Karola Marksa, niemieckiego filozofa, ekonomisty i działacza rewolucyjnego, w którym przedstawił poglądy dotyczące rozwoju gospodarki kapitalistycznej.

1870 - Urodziła się Stefania Sempołowska, pedagog, społecznik, publicystka, współautorka "Warszawa wczoraj i dziś". Zmarła 31 stycznia 1944 roku.

1901 - Urodziła się Stanisława Przybyszewska, pisarka, córka Stanisława Przybyszewskiego i malarki Anieli Pająkówny. Autorka opowiadań, nowel  i powieści. Najważniejsze dramaty: "Thermidor", "Sprawa Dantona" oraz jednoaktówka "Dziewięćdziesiąty trzeci", pozostawiła też bogatą korespondencję - "Listy" w 3 tomach, wydane w latach 70. i 80. XX wieku.  Zmarła 15 sierpnia 1935 roku. 110. rocznica

1904 - Urodził się Otto Robert Frisch, brytyjski fizyk, pochodzenia austriackiego, profesor uniwersytetu w Cambridge. Podczas II wojny światowej wyjechał do USA, gdzie pracował przy budowie bomby atomowej. Zmarł 22 września 1979 roku.

1904 - Urodził się Vladimir Horowitz, amerykański pianista pochodzenia rosyjsko-żydowskiego, jeden z największych współczesnych pianistów. Przez całe życie prowadził aktywną działalność koncertową, był jednym z pierwszych współczesnych muzyków, którzy zwrócili uwagę na zapomnianą twórczość kompozytorską Muzio Clementiego. W 1928 roku  osiedlił się w USA, Związek Radziecki odwiedził dopiero w 1986 roku. Od 1995 roku w Kijowie są organizowane międzynarodowe konkursy pianistów im. V. Horowitza. Zmarł 5 listopada 1989 roku.

1905 - W Piliszkach koło Łowicza odbył się tajny zjazd nauczycieli ludowych z Królestwa Polskiego, data ta została uznana za początek ruchu związkowego nauczycielstwa polskiego.

1914 - Urodził się Maciej Maciejewski, aktor, grał w filmach: "Kanał", "Przerwany lot", "Epilog Norymberski", "Polonia Restituta", "Dekalog V", "Brat naszego Boga".

1921 - W Polsce powstał Związek Obrony Kresów Zachodnich, którego głównym zadaniem miała być opieka nad ludnością polską w Niemczech. 90. rocznica

1922 - W Toruniu została otwarta Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej.

1924 - W Warszawie otwarto pierwszy Targ Samochodowy, zorganizowany przez Koło Kupców i Przemysłowców Samochodowych.

1924 - Urodził się James (Jimmy) Carter, amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, w latach 1962-1966 senator, 1970-1974 gubernator stanu Georgia, 39 prezydent USA w latach 1977 - 1980, a także międzynarodowy działacz humanitarny i na rzecz praw człowieka. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2002 roku.

1927 - Otwarcie Stadionu Śląskiego w Królewskiej Hucie, od 1934 roku - Chorzów.

1928 - Zmarł Stanisław Noakowski, architekt, rysownik i malarz, autor rysunków i szkiców akwarelowych architektury miast i wsi oraz architektury starożytnej i francuskiej. Jego studia na temat dawnej architektury polskiej, rosyjskiej i starożytnej zostały wydane w zbiorach "Architektura polska. Szkice kompozycyjne" oraz "Zamki i pałace polskie". Ulica jego imienia znajduje się w warszawskim Śródmieściu. Urodził się 26 marca 1867 roku.

1928 - Urodził się George Peppard, amerykański aktor filmowy, grał m.in. w filmach: "Jak zdobywano Dziki Zachód", "Zwycięzcy", "Rogate dusze", "Wahadło", "Aleja potępionych". Zmarł 8 maja 1994 roku.

1931 - Hiszpański rząd przyznał prawo głosowania kobietom. 80. rocznica

1936 - W Cowes  w Anglii odbyło się wodowanie kontrtorpedowca "Błyskawica". 75. rocznica

1938 - Na mocy układu monachijskiego wojska niemieckie wkroczyły na teren czeskich Sudetów, obszar zamieszkały przez 800 tysięcy Czechów znalazł się w granicach Rzeszy.

1939 - Rozwiązanie Grupy Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) przez jej dowódcę gen. Wilhelma Orlika-Rueckemana, po ostatniej bitwie z oddziałami Armii Czerwonej w Wytycznem koło Włodawy. Jednocześnie powstała organizacja konspiracyjna KOP - Komenda Obrońców Polski.

1939 - Generał Władysław Sikorski rozpoczyna formowanie rządu polskiego we Francji.

1939 - Oddział Wydzielony WP mjr Henryka Dobrzańskiego "Hubala" wkroczył na teren Kielecczyzny  i rozpoczął tam działania partyzanckie

1939 - Zmarł Melchior Nestorowicz, inżynier drogowy, logistyk - organizator polskiej administracji drogowej i twórca ustawodawstwa, praktyk w dziedzinie technologii nawierzchni drogowych.

1941 - Hitlerowcy rozpoczęli budowę obozu w Oświęcimiu-Brzezince - Oświęcim II. 70. rocznica

1942 - Urodził się Franciszek Trzeciak, aktor i reżyser, grał w teatrach łódzkich, później w warszawskich - Narodowym i Polskim. Role w filmach: "Ballada o człowieku spokojnym", "Niech cię odleci mara", "Człowiek z żelaza", "Kryminalni".

1943 - Zginął zastrzelony we Lwowie przez ukraińskiego nacjonalistę, Bolesław Jałowy, dermatolog, profesor Uniwersytetu Lwowskiego.

1943 - Amerykańska 5 armia we współdziałaniu z powstańcami, wyzwoliła Neapol. To  antyfaszystowskie powstanie zostało później nazwane "Cztery dni Neapolu" (Quattro giornate di Napoli).

1943 - Urodził się Jean Jacques Annaud, francuski reżyser filmowy, scenarzysta i producent: "Walka o ogień", "Imię róży", "Kochanka", "7 lat w Tybecie", "Czarne i białe w kolorze".

1945 - W Warszawie przy ulicy Różanej otwarto Państwowy Teatr Lalek "Guliwer" z 241. miejscami oraz stałą i objazdową sceną.

1946 - Międzynarodowy Trybunał w Norymberdze ogłosił wyrok na 22 niemieckich zbrodniarzy wojennych. Wydano 13 wyroków śmierci, z których 11 zostało wykonanych 16 października. Wyrok na Martina Bormana był wydany zaocznie, a Herman Goering popełnił samobójstwo. 65. rocznica

1946 - Urodziła się Anna Bojarska a, eseistka, autorka sztuk scenicznych i scenarzystka filmowa; jest autorką kilkudziesięciu książek a wśród nich powieści i opowiadań: "Chluba lunaparku", "Ja", "Lakier", "Modrzejewska", "Stulecie obłoków". 65. rocznica

1946 - Urodziła się Ewa Kłobukowska, lekkoatletka - sprinterka, złota i brązowa medalistka olimpijska. Podnoszenie ciężarów: Mistrzostwa Polski, kobiety 65. urodziny

1951 - Inauguracja pierwszego roku akademickiego Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. 60. rocznica

1961 - Urodziła się Olga Sawicka, aktorka teatrów warszawskich Dramatycznego, Polskiego Współczesnego 50. rocznica

1949 - Proklamowano Chińską Republikę Ludową.  Ogłosił to przywódca Komunistycznej Partii Chin Mao Tse-tung, na placu Tian’anmen w Pekinie. Wkrótce został wybrany na przewodniczącego Centralnego Rządu Ludowego. Święto narodowe Chin.

1957 - Urodził się Marcin Daniec, satyryk, artysta kabaretowy, współpracował z kabaretami "Wały Jagiellońskie" i "Pod Egidą". Popularność zapewniły mu występy w 2. programie TVP.

1959 - Na zawodach w Warszawie Marian Zieliński, jako pierwszy Polak został mistrzem świata i Europy w podnoszeniu ciężarów. W wadze piórkowej osiągnął w trójboju 365 kilogramów.

1962 - Związek Radziecki wystrzelił pierwszą sondę marsjańską Mars 1. 21 marca 1963 roku w odległości 106 760 000 km od Ziemi stracono kontakt z pojazdem, sonda zbliżyła się do Marsa na odległość 193 000 km.

1963 - Zmarł Zygmunt Nowakowski, pisarz i felietonista, autor powieści wspomnieniowych, między innymi "Przylądka Dobrej Nadziei". Urodził się 22 stycznia 1891 roku.

1967 - Urodził się Aaron Ciechanover, izraelski biolog. W 2004 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie procesu degradacji białek w komórkach, w którym bierze udział białko ubikwityna.

1968 - Rozpoczęło działalność Studio Jazzowe Polskiego Radia pod kierownictwem Jana Ptaszyna Wróblewskiego.

1968 - Otwarcie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

1970 - Zmarła Anna Szarzyńska-Rewska, żołnierz oddziału "Dysk", a od 1944 roku - batalionu AK "Parasol", uczestniczka zamachu 1 lutego 1944 roku na Franza Kutscherę, generała SS i dowódcę policji na "dystrykt warszawski". Urodziła się 9 kwietnia 1915 roku.

1978 - Zmarł w Londynie Adam Ciołkosz, instruktor harcerski, działacz PPS, jeden z oskarżonych w procesie brzeskim przeciwko członkom Centrolewu, od 1947 roku przywódca emigracyjnej PPS i jej przedstawiciel w Radzie Narodowej. Przez wiele lat przewodniczący londyńskiej delegacji Zgromadzenia Ujarzmionych Narodów Europy.

1979 - Początek wizyty Jana Pawła II w Stanach Zjednoczonych. Trwała do 8.10.1979. W jej trakcie papież wygłosił przemówienie na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

1979 - Kanał Panamski został przekazany Panamie po 70 latach administrowania przez USA.

1982 - Przewodniczący CDU Helmut Kohl został wybrany na szóstego kanclerza Republiki Federalnej Niemiec.

1983 - W Warszawie przy murach Starego Miasta przy ulicy Podwale został odsłonięty pomnik "Małego Powstańca" dłuta Jerzego Jarnuszkiewicza.

1988 - Zniesienie barier i ograniczeń w handlu między członkami Wspólnoty Karaibskiej i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Utworzenie CARICOM na podstawie porozumienia podpisanego 4 lipca 1973 roku.

1988 - Rada Najwyższa Związku Radzieckiego wybrała Michaiła Gorbaczowa na przewodniczącego Prezydium Rady.

1989 - Zmarła Stanisława Fleszarowa-Muskat, pisarka, poetka, autorka sztuk scenicznych i utworów dla dzieci. Dziennikarka "Dziennika Bałtyckiego", autorka powieści "Pozwólcie nam krzyczeć!", "Przerwa na życie", ‘Kochankowie róży wiatrów", "Zatoka śpiewających traw", "Most nad rwącą rzeką". Urodziła się 21 stycznia 1919 roku.

1989 - W Danii pary homoseksualne otrzymały prawo legalizowania związków i korzystania z praw, które przysługują małżeństwom.

1990 - W Bonn parafowano niemiecko-radziecki układ o wycofaniu wojsk radzieckich z terytorium byłej NRD.

1996 - Zmarła Alicja Iwańska, socjolog, poetka i pisarka, profesor na uniwersytecie w Albany, autorka powieści: "Karnawały", "Świat przetłumaczony", "Baśń amerykańska", "Ucieczki"; laureatka nagrody Fundacji im. Kościelskich z 1974 r.; od 1947 r. poza granicami Polski, w Stanach Zjednoczonych i w Anglii. (ur. 17.05.1918) 15. rocznica

2003 - Zmarł Zbigniew Lengren, rysownik, satyryk, karykaturzysta, autor aforyzmów i fraszek, twórca postaci Profesora Filutka, którego przygody zamieszczał przez ponad 50 lat w "Przekroju". Ilustrator "Szpilek", "Świata", "Trybuny Robotniczej", "Playboya" oraz literatury dla dzieci - "Przygód doktora Dolittle", autor utworów satyrycznych "Drobiazgi spod pióra" i "Fraszki". Urodził się 2 lutego 1919 roku.

2007 -Zmarł Al Oerter, amerykański lekkoatleta, czterokrotny mistrz olimpijski w rzucie dyskiem w latach 1956, 1960, 1964 i 1968. Po zakończeniu kariery sportowej zajął się malarstwem abstrakcyjnym.

2008 - Zmarł Boris Jefimow, rosyjski rysownik, ośmieszał Hitlera w karykaturach, które niemal codziennie publikowały rosyjskie gazety w czasach II wojny światowej. W czasie "zimnej wojny" stworzył na użytek radzieckiej propagandy postać wuja Sama uosabiającego kapitalistyczną Amerykę. 

2010 - Zmarł Gerard Labuda, historyk mediewista, profesor i rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członek Polskiej Akademii Nauk; w pracy naukowej zajmowała go historia Słowiańszczyzny Zachodniej, historia kultury i cywilizacji, metodologia badań historycznych; wydawca źródeł skandynawskich i anglosaskich do historii Słowian zachodnich; autor licznych prac naukowych oraz redaktor m.in. "Historii dyplomacji", "Słownika starożytności słowiańskich" i "Polskiego Słownika Biograficznego".